Ritueel, traditie of discriminatie?
Eind oktober 2016 was in het Persmuseum in Amsterdam de tentoonstelling ‘Zwarte Piet in de media’ te zien. ‘De rol van Zwarte Piet door de jaren heen’ werd georganiseerd in samenwerking met Het Citaat (Bureau voor Historisch Onderzoek). Dit bureau is in handen van auteurs Jop Euwijk en Frank Rensen. Beide heren zagen in 1984 het licht en studeerden samen Maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Saillant detail: tegenwoordig hebben ze dezelfde schoonfamilie.
De identiteitscrisis van Zwarte Piet lijkt op de geschreven vorm van deze tentoonstelling; een essay of beschouwing waardoor de lezer zelf een mening kan vormen. De focus van de auteurs ligt niet bij de huidige discussie, hoewel deze zeker naar voren komt. Ze richten zich op de periode vóór 2011. Het antwoord op hoe Piets’ identiteitscrisis is ontstaan, wordt gevonden in de vraag: waar liggen de wortels van de Zwarte Piet discussie?
Euwijk en Rensen nemen de lezer mee naar het ontstaan van het Sinterklaasfeest. Er blijkt geen consensus te bestaan over het ware Sinterklaas en Zwarte Piet verhaal. Bekend is dat de goedheiligman de beschermheilige was van zeelieden, en daarna ook van kooplui, dieven, prostituees, scholieren en kinderen. Al rond 1427 mochten arme kinderen een schoen zetten in de kerk zodat rijke burgers hier geld of snoepgoed in konden doen. Later ontstonden er optochten en Sinterklaasmarkten en verplaatste het feest zich van de openbare ruimte naar de huiskamer.
Belangrijke wending ontstond in 1850 bij de publicatie van Jan Schenkman’s: ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’. Sint kwam niet meer uit Myra maar uit Spanje, had een stoomboot en een knecht. Auteurs laten zien hoe de figuur Zwarte Piet door de tijd heen veranderd is. Van kinderschrik tot kindervriend. Daarbij wordt aangetoond dat zijn veranderende rol een constante is. Er was tijdelijk een Witte Opperpiet, zwarte schmink werd bruine schmink en de roe verdween. Onder leiding van Aart Staartjes ging Piet correct Nederlands praten en deed hij minder dom. Grappig feitje: In 1950 kwam Zwarte Piet met tulband, op een echte kameel, Tilburg binnen gereden. Piet is dus al vaker getransformeerd, waarom is het nu zo’n felle, emotionele discussie geworden? Daar geven auteurs een visie op.
Zowel voor- als tegenstander krijgt een podium in dit verhaal. Auteurs deden grondig onderzoek en onderbouwen dit met originele oud Hollandse teksten, dito foto’s (zwart-wit uiteraard!) en een lijst met literatuur en internetpagina’s. Beide auteurs laten een stukje deugdzaamheid zien met hun woorden: ‘…dat we soms overvallen werden door nostalgie waardoor het lastig was om kritisch te kijken’. Aan het einde is het allemaal een stuk helderder geworden en kan de lezer zijn mening baseren op de grote hoeveelheid gedeelde informatie.
Bijzonder integer opgetekende nostalgie van het eerste uur.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marjan van Druenen
Gesponsord
Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?
Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.
Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.
Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.
Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.
Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!
Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.
Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft
In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.
De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.
Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.
Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.
De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?
Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.
Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.
Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu
Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?
Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.
Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur
