Een verwarrende wereld

Addie Schulte (1965) heeft al een paar ‘probleem’ boeken op zijn naam staan. Zo schreef hij eerder over de leiderschapscrisis bij de VVD en over de moeilijkheden bij de PvdA. Van huis uit is hij historicus en journalist, en houdt hij zich bezig met neergangsdenken. Over dit laatste gaat zijn De strijd om de toekomst, waarbij doemscenario’s hoogtij vieren.  

In het boek staan de meest actuele neergangstheorieën over cultuur (Nederland verdwijnt), economie, ecologie en technologie (de robot neemt het over) centraal. Het voortbestaan van de democratie, van Europa, westerse rijkdom en de beschaving of zelfs de mensheid wordt bedreigd in deze dramatische overgangstijd. We leven in een nerveuze tijdgeest waarin we het geloof in de vooruitgang zijn verloren. Het cultuurmarxisme, de dominantie van de vrije markt en het neoliberalisme geven materialisme en vooral egoïsme ruim baan. Schulte belicht de problematiek van migratie en de opkomst van een Eurabië. Ecologische problematiek wordt aan de hand van de klimaatverandering geschetst, waarbij het bestaan van het menselijk ras en de planeet op het spel staan. Gevolgd door de opkomst van killer-robots met de centrale vraag: kan technologie essentiële menselijke eigenschappen overnemen? En: wie is straks de baas, mens of machine? Je wordt er niet vrolijk van. Laat dat nou ook net niet het doel van Schulte zijn.  

Hij laat diverse denkwijzen en scenario’s de revue passeren, gaat van de ene activist naar de andere en geeft goed weer hoe de verschillende zienswijzen zijn. Het zet je enorm aan het denken en daagt onbewust uit om een eigen mening te vormen, als je die al niet had. Alles is duidelijk beschreven met bronvermelding die achterin terug te vinden is. Het is een helder verhaal dat van belangrijke uitspraken van prominenten en zienswijzen van activisten samenhangt, waarbij de belangrijkste ingrediënten twijfel, angst en onzekerheid zijn. Maar desondanks krijgen ook de utopisten -een weliswaar klein- podium.  

Het laatste hoofdstuk is een conclusie; neergangsdenken is verweven met de westerse cultuur en verdient aandacht! De nachtmerries van doemdenkers horen net zo goed bij een gesprek over de toekomst als de dromen van utopisten. Met alleen dromen kom je niet ver, voor actie heb je een neergangsdenker nodig. De gestelde vraag op het omslag: ‘Wat zeggen angsten over het beeld van onszelf?’ komt niet uit de verf. Een meer psychologische onderbouwing was wenselijk geweest.  

Zelden laat Schulte zijn eigen gedachten zien, daar waar hij dat wel lijkt te doen is het niet altijd even duidelijk of dit daadwerkelijk zijn zienswijze is of een algemeen heersende. Hoe dan ook heeft hij een toegankelijk boek geschreven over hedendaagse thema’s waar we allemaal mee te maken hebben. Een waarschuwing is op zijn plaats voor de mensen die geen enkel vertrouwen meer in de toekomst hebben: begin hier maar niet aan, lees liever komische literatuur in de tijd de je nog rest.