Hebben topondernemers een ziel?

Coen Verbraak heeft al heel wat documentaires en portretterende interviews gemaakt voor toonaangevende kranten, radio-en televisiezenders. In de zomer van 2009 werd de tv-serie Kijken in de ziel-psychiaters uitgezonden waarin gesproken wordt over hun vak en over zichzelf. Daarna volgde Kijken in de ziel-toptrainers, strafpleiters en topondernemers. Deze laatste serie werd opgenomen in de periode april tot juni 2013 en hieruit is dit boek ontstaan. 

Verbraak interviewt een 11-tal eigenaren, ondernemers en/of CEO’s (wat staat voor Chief Executive Officer, ook wel: bestuursvoorzitter of algemeen directeur) van bedrijven die op de Nederlandse en vooral internationale kaart staan. Beginnend bij Jeroen van der Veer, hij was tot juli 2009 CEO van Shell en kwam op verloren momenten (zoals bij het inchecken op de luchthaven) wel eens 'een gewoon mens' tegen, Thecla Bodewes eigenaresse van Scheepswerven Bodewes, Harold Goddijn, topman van navigatiebedrijf Tom Tom NV en degene die te laat op het interview verscheen, Marlies van Wijhe, algemeen directeur van het familiebedrijf van Wijhe verf BV, Ben Mandemakers, oprichter van De Mandemakers Groep (DMG), Sylvia Toth, zakenvrouw en directeur van uitzendbureau Content , Ronald van Zetten, CEO van HEMA en draagt zelf confectie van zijn eigen winkelbedrijf, Rijkman Groenink, Nederlands bankier en bekend als voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur van ABN AMRO die blijft volhouden dat hij geen graaier is, Hans Wijers, oud-minister van economische zaken in tijden van het Paars 1 kabinet en CEO van chemieconcern AkzoNobel, Atilay Uslu, oprichter en grootaandeelhouder van vakantieluchtvaartmaatschappij Corendon en geen vriend van de fiscus, tenslotte eindigend bij Duncan Stutterheim, dance-ondernemer, de eerste persoon die ooit een feest heeft gegeven in een voetbalstadion en medeoprichter en eigenaar van ID&T.  

Er worden in alle elf hoofdstukken vrijwel dezelfde vragen gesteld, waardoor je als lezer de personen en hun opvattingen met elkaar kunt vergelijken. Verbraak speelt goed in op de wendingen in de gesprekken, probeert steeds weer terug te komen op de rode draad in het interview maar mist hier en daar kansen. Gelegenheden tot werkelijke diepgang, want dat is wat de titel van dit boek ons belooft: Kijken in de ziel. De meeste geïnterviewden geven vooral politiek correcte antwoorden. De vraag wie ben je eigenlijk en wat beweegt jou komt niet echt naar voren. Een echt kijkje in de persoonlijkheid krijgen we bij de meeste BO-ers (bekende ondernemers) dan ook niet. Duidelijk belicht en zeker leerzaam is de vraag wàt maakt iemand eigenlijk een topondernemer? En grappig genoeg zeggen ze bijna allemaal hetzelfde: risico’s durven nemen. Nadien blijkt dat er werkweken worden gemaakt van zo’n 60 uur, ze weinig slaap nodig hebben en het bedrijf als het ware ademen. Of zoals van Wijhe zegt: “Ik bén ons bedrijf”, 7 dagen per week, 24 uur per dag. Daarnaast een beetje geluk hebben en daar is ie dan: de topondernemer!  

Allemaal vinden ze de Balkenendenorm te laag maar bereiken geen consensus over de bonuscultuur. Van Wijhe is zelfs wars van bonussen, Goddijn vindt een bonus een goede manier om de focus in de juiste richting te krijgen en over Rijkman Groenink zwijgen we maar. Dat is bekend. Overigens kreeg Coen Verbraak de Sonja Barend Award voor het beste televisieinterview met Rijkman Groenink.  

Opmerkelijk is het antwoord van Ronald van Zetten op de vraag: Stel dat u een aantrekkelijke markt kunt aanboren in een groot moslimland maar de mensen eisen dat ze geen homoseksuele werknemers willen. Van Zetten: “Als je in een ander land gaat werken, geldt: ’s lands wijs, ’s lands eer. Dus je kunt dat niet naar je hand zetten (…) Ik denk dat je het respect moet hebben om je aan te passen aan de mores die in zo’n land gelden” Heeft deze ondernemer dan geen principes? Of toch een klein kijkje in de ziel?