Idioten: zij die niet zijn zoals jij

Mensen categoriseren is van alle tijden. Het proces van hokjesdenken heeft een fundamentele functie voor ons bestaan. Het stelt mensen in staat om de complexe wereld te vereenvoudigen. De Zweed Thomas Erikson was op de middelbare school al geïnteresseerd in het gedrag van anderen. Na een interview met een zelfstandig ondernemer te hebben gehouden, wat een bijzonder onplezierig gesprek bleek, besloot hij om inzicht te krijgen in hoe mensen functioneren. Tegenwoordig mag hij zich gedragsdeskundige noemen.  

Erikson legt uit wat gedrag is en hoe zijn gedragstypes in vier hoofdcategorieën worden ingedeeld: rood, geel, groen en blauw. Rood is dominant, geel inspirerend, groen stabiel en blauw correct. Rood en geel zijn actief en extravert; blauw en groen passief en introvert. Rood en blauw zijn sterk zaakgericht in plaats van relatiegericht. Zouden zij ook wat aan dit boek hebben? Wanneer het over het rode gedrag gaat zijn de koptekst en kaders rood, bij het gele gedragstype is dat geel, enzovoort. Dit geeft een overzichtelijk geheel weer. Een nadeel is dat de genoemde personen voornamelijk Zweeds zijn wat de voorbeelden minder sprekend maakt.  

In heldere taal wordt meegegeven hoe rood, geel, groen en blauw op hun eigen manier boos worden. Hoe ze stress te bezorgen (waarom zou je dat willen?), hoe feedback te geven en hoe met de diverse kleuren een team samen te stellen. Het stukje over de verschillen in de manier van communicatie per e-mail is zeer herkenbaar. Wat meer informatie over lichaamstaal zou het geheel een stuk completer maken, de auteur laat dit liggen. Door de kleur te kennen, kun je beter leren afstemmen op de ander. Je moet er wel voor openstaan. Geen zelfinzicht is geen betere communicatie.  

Erikson spreekt rechtstreeks tot de lezer, doet zijn uiterste best oordeelloos te zijn en is erg zeker van zijn zaak. Zijn manier van schrijven zou je zelfingenomen kunnen noemen. Toch is zijn theorie niet uniek. Verre van zelfs. Zoals hij zelf al aanhaalt in het boek is hij geïnspireerd door de vier temperamenten van Hippocrates: sanguinisch, cholerisch, melancholisch en flegmatisch. Ook wel de temperamentenleer genoemd. Daarnaast heeft zijn methode veel weg van Jung’s psychologische typen: denken, voelen, gewaarworden en intuïtie. Ook in de astrologie heb je zo’n typologie, te weten: de elementen vuur, aarde, lucht en water. Ook de Roos van Leary is een bekend model dat is ontstaan uit psychologisch onderzoek naar wisselwerking van gedrag tussen mensen.  

Ondanks dat het nergens vernieuwend is, zet Omringd door idioten je weer even met beide benen op de grond: mensen zijn nou eenmaal verschillend. En zoals Erikson zelf zegt: ‘nastreven dat iedereen het voortdurend met elkaar eens is, is een utopie en zonde van de moeite.’ Aan het eind krijgt de lezer de mogelijkheid voorgeschoteld een persoonlijke analyse te laten maken. ‘Deze analyse kost een paar centen, maar is absoluut een goede investering’, aldus Erikson. In ieder geval een investering ten gunste van de auteur. Zeer spijtig dat er geen test in het boek zelf is bijgevoegd.