Stress in de hoofdrol

Dat ons stressrespons-systeem evolutionair gezien nog niet aangepast is aan de eisen van deze eeuw is geen schokkende noviteit. Dat er een psychiater en een journalist zijn, respectievelijk Witte Hoogendijk en Wilma de Rek, die de puzzelstukjes stress, evolutie, samenleving, gezondheid en psyche zodanig tot een duidelijk plaatje maken mag wel een primeur genoemd worden.

Het punt met stress is dat het grootste deel van onze reactie hierop stamt uit de periode waarin het leven zich grotendeels onder water afspeelde. Wij gaan onze moderne stressoren nog steeds te lijf met het instrumentarium van een vis. Een korte uitleg over hoe evolutie werkt, is voldoende voor de leek op dit gebied om deze theorie te bevatten. De alom bekende Charles Darwin wordt beschouwd als de belangrijkste bedenker van de evolutietheorie. Gelukkig krijgt Wallace ook een podium, zij het zeer bescheiden. Het werk van deze man, Alfred Russel Wallace (1823–1913), zorgde er mede voor dat Darwin zijn evolutietheorie versneld en toch wel enigszins onder druk moest publiceren. De bijdrage van Wallace is jammer genoeg in de vergetelheid geraakt. Om evolutie tastbaar te maken zit er midden in het boek een tijdlijn in kleur. Wat zou het handig geweest zijn wanneer dit als uitneembare poster toegevoegd was. Nu zit er niks anders op dan de ontwikkeling bladzijde voor bladzijde te bekijken met het gevolg dat het overzicht weg is.

Grotendeels gaat het over onze stressoren, wat is het precies en waartoe leidt het? En wat slikken we zoal aan pillen? De hele top 6 van meest gebruikte geneesmiddelen wordt ingenomen door stressgerelateerde middelen. Hier lezen we het bewijs dat aan stressgerelateerde aandoeningen bakken met geld wordt verdiend. Stress is eigenlijk een modern woord voor gevaar. Op een verhelderende manier wordt de lezer gewezen op substantiële gevaren in onze samenleving. De mens is bezig de aarde op te warmen en uit te putten. Auteurs noemen het zelfs de zesde massa-extinctie. Kunstmatige intelligentie bevat niets menselijks meer en net als genetische manipulatie kan dit het einde van de homo sapiens inluiden. Heftige gevaren dus! Zou dit dan ook het einde van onnodige stress betekenen? Kan ons stressysteem hier evolueren? Het roept vele vragen op die onbeantwoord zullen blijven.   

Ons stressysteem komt dus voort uit een tijd waarin we nog niet eens mens waren en is derhalve zeer verouderd. Auteurs zeggen zelf dat zij: ‘een serieuze poging hebben gedaan de stijging van het aantal stressgerelateerde aandoeningen evolutionair te verklaren.’ Daar zijn ze absoluut in geslaagd. En de bonus is dat ze ook met oplossingen komen en deze zijn simpeler dan je denkt. Twee prominente bronnen worden hier veelvuldig aangehaald: Over het ontstaan van soorten (Darwin) en Leerboek Psychiatrie. Niet de makkelijkste boeken, maar door auteurs vertaald naar gewone mensentaal.

Van Big Bang tot Burn Out heeft een duidelijke missie: verwachtingen bijstellen. En tussen de regels door wijst het ons op de gevaren van de farmaceutische industrie. Verzekeraars weten meer over jou dan je denkt, dankzij de social media. Denk maar aan de gezondheidsapps waar wij vrolijk onze leefstijl informatie delen. En dan hebben we het nog niet gehad over de mogelijkheden van het laten sequencen (uitlezen) van je genoom. Niet te verwarren met ‘sequensen’ wat met muziek te maken heeft en juist genieten tot doel heeft; het tegenovergestelde van stress.

Dit boek vangt je aandacht door de levendige voorbeelden, is soepel geschreven en bijzonder lezenswaardig voor een breed publiek. Inclusief onvolledig register, verklarende woordenlijst en een uitgebreide, ietwat rommelig opgestelde literatuurlijst.