Grappige taalweetjes

Waar komt suikerspin vandaan? is de eerste vraag van de honderd vragen over woorden en de oorsprong ervan. Een klein, dun boekje van slechts 125 bladzijden, samengesteld door het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Het INT heeft onder andere als doel het bevorderen van kennis en gebruik van de Nederlandse taal door het uitvoeren van toepassingsgericht wetenschappelijk onderzoek. Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers. Eerder zijn de uitgaven: Waar komt pindakaas vandaan? en Waar komt hagelslag vandaan? gepubliceerd.  

We zijn zo gewend bepaalde ingeburgerde woorden te gebruiken dat we vergeten na te denken over de herkomst ervan. Maar vroeg of laat komt er een moment dat je je opeens afvraagt: waar komt dat eigenlijk vandaan? Veelal komen de woorden uit het Duits of Engels, zoals bijvoorbeeld Lapzwans (lamlul) of kapseizen (to capsize). Toch krijgt de lezer op aanzienlijk wat vragen geen helder antwoord. 'Maar zeker weten we het niet, misschien, mogelijk, is niet zeker, niet echt bekend, we weten niet precies,' is vervolgens de respons. Door de amusante schrijfstijl is dat nauwelijks hinderlijk. Auteurs gaan namelijk verder dan alleen het geven van een antwoord, ze belichten ook enige achtergrondinformatie.  

Zo is daar het antimakassartje. Menig lezer heeft hier waarschijnlijk nog nooit van gehoord. Terwijl je het met grote waarschijnlijkheid wel ooit gezien hebt. Het is een veelal gehaakt of kanten kleedje dat op stoelen en banken werd gelegd om deze te beschermen tegen de makassarolie, die door mannen gebruikt werd om het haar te verzorgen. Niet bepaald een woord dat nog veel gebruikt wordt, maar toch leuk om te weten. Het boek geeft antwoorden, echter niet altijd eenduidig. De diverse interpretaties worden voorgeschoteld en zo kun je zelf kiezen welke voor jou het beste past of welke het leukst is om op een feestje te citeren. Over feestjes gesproken, bij het woord cocktail krijg je maar liefst vijf verschillende theorieën waarvan de verbastering cock ale (bier gemengd met gelei van gekookte haan) het minst plausibel is maar wel de meest lachwekkende! Chinese vrijwilliger krijgt pineut als synoniem, maar pineut wordt niet verklaard, een gemiste kans!  

'Naar welk gaatje verwijst tot het gaatje gaan?' Het gaatje van een grammofoonplaat. 'Ik ga er voetstoots van uit dat dit de betekenis is.' Voetstoots, wat heeft dat met voeten en stoten te maken? En waarom is flapdrol een scheldwoord? Wil je weten wat Barbapapa met suikerspin te maken heeft? Lees dan dit luchtige boekje met eenvoudige cartoonachtige zwart-wit tekeningen.  

Gebruikte bronnen: Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT), Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN), Algemeen Nederlands Woordenboek en Delpher (ruim 60 miljoen artikelen uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften). Inclusief een inconsequent register. Geschikt voor iedere taalfanaat en nieuwsgierige aagjes.