Mooie en leerzame maar wat afstandelijke roman

Is het een whodunnit? Een boek over een moeder en zoon? Een liefdesverhaal? Een oorlogsboek? Een boek over vluchtelingen? Over je plek vinden in een vreemde wereld? De moeders van Mahipar is het allemaal. Auteur van dit boek, Forugh Karimi (1971), is psychiater met een eigen praktijk in Den Bosch. Ze vluchtte in 1996 hoogzwanger uit Afghanistan om in Nederland een nieuw leven op te bouwen. De moeders van Mahipar is haar debuutroman.

In het tv-programma Brommer op Zee vertelt Karimi dat ze met haar boek een genuanceerd beeld over Afghanen wil geven. Want, zegt ze, je ziet nog te vaak clichébeelden van ze zoals zielig, vluchteling, hulpbehoevend, hongerlijdend en meelijwekkend. Of juist het tegenovergestelde, dat Afghanen worden gezien als terroristen en mannen met baarden en kalasjnikovs. Terwijl Afghanistan en het Afghaanse volk zoveel meer is dan dat. Dit laat Karimi vol romantiek zien, met herkenbare situaties en met humor:

'"Masjallah! Afghanen zijn heel intelligent. En ze werken hard," zei Farhád. "Niet allemaal, toch? Zoiets kun je toch niet zeggen van een heel volk?" "Je neemt alles veel te letterlijk," zei Farhád. "Echt een Hollander."'

Het is dus een boek over uiteenlopende onderwerpen. Met als overkoepelend thema: moeten vluchten en alles kwijtraken wat je lief is. Maar omdat er zoveel inzit, is het boek ook ongrijpbaar. Het gaat alle kanten op en verspringt vaak in de tijd. En geen van de verschillende verhalen heeft echt de diepgang die het verdient. Het is alsof Karimi niet goed kon kiezen en daarom alles in het boek heeft gezet zonder dat het echt een eenheid wordt.

Na het lezen glipt het verhaal als zandkorrels tussen je vingers door. Want wat heb je nou precies gelezen? En over wie? De personages gaan niet echt leven en het taalgebruik blijft vaak zakelijk en afstandelijk. Want hoezeer Karimi ook haar best doet om de personages in het boek menselijk te maken, de overvloed aan details maken het juist minder persoonlijk. Daarnaast haalt de vele informatie over Afghanistan en de oorlog in verschillende tijden de vaart uit het verhaal. Het is begrijpelijk dat deze informatie er in zit, maar het is iets te veel voor een roman.

Wat niet wil zeggen dat het geen mooi en bijzonder boek is. Er zitten veel grote en kleine wijsheden in verstopt zoals: 'Wanneer mensen liegen antwoorden ze te snel zonder nadenken', 'Afghanen barbecueën wanneer ze daar zin in hebben, ook als het sneeuwt' en 'De mens zit nog altijd vol woede en wrokgevoelens en heeft de behoefte om een vijand te hebben'. Ook is het leerzaam op verschillende manieren, je kunt als lezer leren wat er omgaat in een vluchtelinge, hoe het leven is in Kabul, hoe de Afghaanse samenleving in elkaar zit. Of bijvoorbeeld wat er van Nederlanders wordt gedacht. Bijvoorbeeld als het gaat over het weer in Nederland:

'Het kan heel slecht weer zijn of juist heel mooi. Maar hoe het weer ook is, de mensen praten er graag over.'

Samengevat is het een mooi, intelligent en educatief boek, dat Nederlanders een spiegel voor zal houden. Zeker voor een boek dat uitdraagt dat verhalen vertellen erg belangrijk is, is het helaas verhalend minder goed geslaagd.