Het overkwam Mussolini en het overkwam Europa

M. de laatste dagen van Europa is het derde deel in de serie rondom Mussolini van Antonio Scurati en ondanks dat de geschiedenis van dit deel veel bekender is, is dit boek weer net zo leerzaam als de twee eerdere delen.

In dit deel is Scurati inmiddels aanbeland bij de jaren 1938 tot en met 1940. Mussolini is inmiddels 14 jaar aan de macht en heerst als een dictator over Italië. Zoals Scurati zelf zegt voordat het boek begint: " Dit boek verhaalt over hoe een oorlog ontstaat" en dat doet Scurati op een interessante en leerzame wijze.

Hij vertelt het verhaal vanuit Mussolini en vanuit zijn schoonzoon Galeazzo Ciano, de minister van Buitenlandse Zaken. Hitler heeft inmiddels een paar jaar de macht in nazi-Duitsland als dictator. Hitler maakt Mussolini het hof in 1938, Mussolini is tenslotte de leermeester van het fascisme. Mussolini heeft de overtuiging dat hij de toenaderingen van Hitler makkelijk kan beheersen, hij heeft niet goed door met wie hij te maken heeft.

Scurati vertelt het verhaal op dezelfde wijze als in de eerdere delen, een geromantiseerd hoofdstuk (gebaseerd op feiten) wisselt af met citaten uit daadwerkelijke bronnen, waarbij in dit deel veel gebruik is gemaakt van het dagboek van Ciano. Die citaten sluiten meestal aan bij het voorafgaande hoofdstuk en bieden een opmars naar het volgende hoofdstuk. Dit leest heel prettig en zorgt voor wat lucht in het boek, want vrolijk is het boek niet en het vraagt aandacht en inspanning om te lezen..

Scurati laat je als lezer de spanning voelen, waaraan Mussolini bloot staat, maar ook zijn gedienden om hem heen. Italië wordt langzamerhand een oorlog ingetrokken die ze helemaal niet willen, ze zijn blind voor het slimme handelen van de nazi's en Hitler zet ze iedere keer weer voor het blok. Zo had Mussolini bijvoorbeeld geen enkel idee over rassenleer, maar onder dwang van Hitler gaat hij deze leer invoeren in Italië en laat hij zijn eigen joodse mede-oprichters van het fascisme hard vallen en sluit joden uit van onder meer onderwijs.

Scurati laat de mens zien achter de dictator , de zin " Welke kleding draag je om een oorlog te verklaren" toont het alledaagse en het verschrikkelijke, het unieke, hoe vaak ga je de oorlog verklaren in je leven? Bijna niemand hoeft er gelukkig ooit over na te denken, maar een enkeling wel en zo zullen ze denken, ze zullen zich dit afvragen. Mussolini wilde die oorlog helemaal niet, maar het was niet meer te stoppen, Hitler was al over hem heen gedenderd en hij kon niet anders, hij stond erbij en hij keek ernaar.

Het werk dat Scurati voor de boeken doet, zal immens zijn , ze voelen goed onderzocht en gedocumenteerd . Dit draagt bij aan de beleving van het boek, hij is niet zomaar met wat feitjes aan de haal gegaan, integendeel, voor alles wat hij op papier zet, zijn bronnen. Er staan veel feiten in, die de meeste Nederlandstalige lezers niet zullen kennen en waar je veel van kan leren. Een serie die zeer de moeite waard is om te lezen.