Spannende debuutroman met een dubbele bodem

Oregon is de debuutroman van Jori Stam (1987). In dit spannende en verrassende debuut ondervindt ik-persoon Stijn dat het onmogelijk is om volledige controle over het leven en de mensen om je heen uit te oefenen. Stijns vriend Philip nodigt hem uit om twee weken naar Oregon, Amerika te gaan om aan hun nieuwe boeken en aan hun vriendschap te werken. Stijn is bezig met een boek over een kaper die in de jaren zeventig verdween in het gebied waar hun werkvakantie plaatsvindt.    

Verdwijnen staat centraal in het boek. De vriendin van Stijn, Kirsten, heeft het een half jaar geleden uitgemaakt, nadat ze naar Amerika is verhuisd. Het is natuurlijk geen toeval dat Kirsten ook naar Amerika is verdwenen. De mysterieuze kaper en Kirsten hebben met elkaar gemeen dat ze wél zelf de touwtjes in handen nemen, dat ze zich niet door angst laten leiden. Ze hebben een plan en ze gaan ervoor. Zonder de gedachten die Stijn zou hebben over het gebrek aan wifi, sloten op de deur, ziektes of ongelukken. Philip heeft zijn vriendin en moeder van zijn kind, Lisbeth, ook in Amerika leren kennen. Stijn merkt op dat hij Kirsten in dit land is verloren terwijl Philip zijn vriendin daar heeft gevonden. De vriendin die Philip en Stijn, voor zijn gevoel, uit elkaar heeft gedreven. Amerika leent zich erg goed voor de sfeer van het boek. Het is makkelijk te verdwijnen in uitgestrekte bossen, als er in de verste verte geen mensen te bekennen zijn. 

Jori Stam bouwt door het boek heen de spanning op. Stijn denkt bijvoorbeeld veel na over de dood. Als kind heeft hij voor zijn plezier (huis)dieren gedood. Tijdens de werkvakantie vindt hij een geweer, dat hij verrassend snel blijkt te kunnen hanteren. En hij vraagt zich af wat er van een mens zou overblijven als het in een brandend huis zou omkomen. Waar de spanning toe leidt, dat is zelfs na het lezen van het boek niet volledig duidelijk.    

Oregon is een verhaal dat ruimte biedt voor eigen interpretatie. En het is een vreemd verhaal. De auteur zoekt uitersten op en wisselt superpraktische zaken af met ontzettend vage gebeurtenissen, die Jori Stam niet verder uitlegt. Praktische zaken zoals Stijn die gestrest wordt van het feit dat Philip bonen met hamburgers bakt, terwijl hij twee totaal andere combinaties had bedacht voor het avondeten. En mysterieuze gebeurtenissen, zoals verse sjekkies en voetstappen die Stijn buiten in de sneeuw vindt en die van niemand lijken te zijn. Beide zaken zijn niet altijd even fijn om over te lezen. Passages over het maken van de perfecte Amerikaanse pannenkoeken of over aftrekken boven de wasbak zijn niet erg interessant. En het is soms frustrerend dat er aanwijzingen worden gegeven waar de schrijver niets mee doet. Jori Stam wil de lezer op het verkeerde been zetten. Dat zit slim in elkaar, alleen gebeurt het te veel waardoor het verhaal net iets té vreemd wordt.    

Ze zeggen wel eens dat het heerlijk is om in een goed boek te verdwijnen. En Oregon is zeker een goed boek. Er staan ook mooie zinnen en woorden in, zoals: ‘Je kunt geen stemmen horen als je alleen bent.’ Of een ‘vuurgraag vloerkleed’. Waarom heeft nooit iemand eerder het woord vuurgraag bedacht? Wat een goed woord!    

Maar je moet tijdens het lezen wel je ogen open houden en goed opletten. Laat je vooral niet in de luren leggen door de vele aanwijzingen. Met deze gebruiksaanwijzing moet het zeker lukken om weer na dit boek te komen bovendrijven in je eigen werkelijkheid.