Over borduren, hechten en vrouwenemancipatie

Na Bloemen van steen komt de Italiaanse schrijfster Ilaria Tuti met een tweede boek rond een onverteld verhaal over de Eerste Wereldoorlog. In Waar de wind de aarde raakt, geeft ze het woord aan vrouwelijke doktoren die een ziekenhuis geheel gerund door vrouwen starten. Ze willen soldaten helpen en daarmee hun steentje bijdragen. Al snel raken ze totaal gedemotiveerd omdat ze de zieke mannen na hun herstel weer terug naar het front moeten sturen waar ze meestal alsnog kanonnenvoer worden. Daarom besluiten ze hun hulp naar Londen te verplaatsen, waar de soldaten terechtkomen die niet meer kunnen vechten en daarom terug de maatschappij in zullen gaan. Hierbij worden de vrouwen veelvuldig tegengewerkt, niet in het minst door de mannen die ze willen helpen. ‘Het was uit angst dat ze zich de longen uit het lijf schreeuwden - angst die van hun asgrauwe gezichten afdroop. Ze waren ervan overtuigd dat ze daarnaartoe waren gestuurd om tweederangs zorg te krijgen.’

Het boek is ook het liefdesverhaal van Caterina (Cate) en Alexander. Cate is een (van huis uit) gynaecoloog en Alexander een kapitein in het Engelse leger. Hun eerste ontmoeting verloopt niet vlekkeloos. Cate heeft Alexander van het slagveld gered en staat op het punt om zijn gezicht vakkundig te hechten wanneer hij bijkomt. Op dat punt vraagt hij om een echte dokter: ‘Ik heb een arts nodig, geen naaister.’ Het laat het ongeloof en de minachting van de mannen zien tegenover de vrouwen, die alleen maar het beste met ze voor hebben. Maar de vrouwen in het boek, velen suffragette (strijders voor vrouwenrechten), voeren hun eigen oorlog. Zoals Flora Murray, één van de oprichtsters van het ‘vrouwenziekenhuis’ het zegt: ‘Hoort u ze niet schreeuwen? Het zijn oorlogskreten. Het is een rechtenoorlog. Iemand zal die oorlog moeten voeren. Als wij het - nu, vandaag - niet doen, dan zullen onze dochters het morgen moeten doen.’

Een groot verschil met Tuti’s vorige boek, Bloemen van steen, is dat dat erg sterk en vernieuwend was doordat het voor het overgrote deel een stem geeft aan de vrouwen. Doordat kapitein Alexander bijna vijftig procent van Waar de wind de aarde raakt beslecht, gaat die kracht helaas verloren. Het is jammer dat zelfs in een boek over vrouwen, vrouwen hun spotlight moeten delen met mannen. Wat wel bijdraagt aan de kracht van de vrouwen, is het feit dat Tuti de mannen veroordeelt die enkel en alleen vechten om het vechten. Of voor het in stand houden van de ouderwetse maatschappij waarin geen plek is voor andersdenkenden. Ze beschrijft vaders en verloofden van de gewonde soldaten die hen absoluut niet accepteren als invalide of bijvoorbeeld homoseksueel. Op die manier laat ze stoere mannen voelen hoe het is om als vrouw als tweederangs burger door het leven te gaan. Als symboliek heel mooi bedacht.

Dit alles wordt verteld in een prachtige schrijfstijl, in een vertaling van Hilda Schraa, die bol staat van de beeldspraak en poëtische vergelijkingen zoals: ‘Ze reeg met kleine steekjes, liet de randen van de gruweldaad en het mededogen op elkaar aansluiten.’ en ‘Ze stak de binnenplaats over onder een vlammende hemel, rood als het bloed dat haar in vuur en vlam zette, wolvinnenbloed.’