Verhaal wankelt aan alle kanten

Wanneer een YA-thriller uitgeroepen is tot ‘Beste Young Adult-thriller van het jaar’, móet het wel goed zijn, toch? De woorden van lof steken fel af tegen de duistere cover van Christoffer Carlssons boek Oktober is de koudste maand. De thriller, vertaald door Clementine Luijten, is het Young Adult-debuut van de Zweedse schrijver en viel in de Scandinavische landen direct in de prijzen. In hoeverre is het terecht?    

Carlsson vertelt het verhaal van de jonge Vega. Op een dag wordt ze bezocht door politieagent Viktor Franzén. Hij is op zoek naar Vega’s broer Jakob en haar moeder. Beiden zijn op dat moment niet thuis. Vega besluit het heft in eigen hand te nemen en gaat op zoek naar haar broer. Hij blijkt niet bij zijn caravan te zijn en na even zoeken komt ze hem tegen bij vriend Malte. Hij heeft iets gedaan wat hem nooit vergeven kan worden en herinnert haar aan de ontmoetingen met Lars Hellman. Langzaam komt Vega erachter waarom Franzén haar broer zoekt. Ze kan niet meer terug en moet de hele waarheid boven tafel halen.    

Vrijwel direct roept Vega op allerlei fronten vragen op. Haar karakterschets is uiterst mysterieus, evenals haar relaties met haar moeder en broer. De bijzonder kille dialogen, die overigens in het eerste stuk van het verhaal zeker niet veelvuldig aanwezig zijn, bevestigen dit beeld: Vega heeft niet écht een relatie met iemand, krijgt continu het verkeerde voorbeeld en leeft in een emotieloze, harteloze wereld. De talloze beschrijvingen, die de enkele dialogen overschaduwen, versterken dit beeld eveneens: ze zijn kil, beklemmend en uiterst pessimistisch. Het ongure wereldje wordt door Carlsson perfect weergeven.    

Lange tijd bevat Oktober is de koudste maand niet écht spanning. De lezer leest gelaten mee met Vega, ziet hoe ze op seksueel gebied grenzen overschrijdt en de ene geweldsvorm naar de andere criminaliteitsvorm ogenschijnlijk ‘normaal’ vindt. Middels herinneringen komt de lezer erachter wat er in het verleden tussen Vega, haar broer en personages als Tom, oom Dan en Lars Hellman is gebeurd. Echter, echt aantrekkelijk wordt het niet. De beschrijvende verteltrant, die vooral inspeelt op telling in plaats van showing, lijkt de boosdoener.  

Dit verandert met slechts enkele zinnen: ‘Jakob was de enige die wist dat ik er die avond bij was.’ Plotseling maakt Carlsson van Vega’s verhaal een ware thriller die in alles succesvol lijkt te worden. Gedetailleerde weergaven van de omgeving, plotselinge plotwendingen en de vele open plaatsen versterken de wil om door te lezen. Vega neemt de lezer mee naar haar beklemmende omgeving en ontrafelt stapje voor stapje het geheim. Haar herinneringen helpen haar en de lezer daarbij. Ze versterken het verhaal en zorgen voor uitstel van de ontknoping.    

Toch wordt Oktober is de koudste maand niet die YA-thriller die gelezen zou móeten worden. Vega blijft voor menig lezer ongrijpbaar en afstandelijk. Ze wil met iedereen seks, liegt, accepteert naadloos alle criminele gebeurtenissen en deinst ogenschijnlijk nergens voor terug. Haar wereld is geheel anders dan die van de meeste jongeren: ‘Voor het eerst kwam het in me op dat er ergens een vers graf zonder naam moest zijn, dat ik er overdag misschien langsgelopen was zonder het op te merken.’ Andere rollen, zoals die van de afstandelijke moeder of broer Jakob, worden nauwelijks tot niet uitgewerkt. Het blijven papieren personages. Dit werkt nog meer onbegrip in de kaart en kansen blijven liggen.      

Met een wel heel plotselinge doorbraak werkt Carlsson naar de climax van het verhaal. Hij laat Vega filosoferen over de wereld, de mens en haar rol in het leven. Het vormt een mooie afsluiter van een wankel thrillerverhaal.