Een woord is niet slechts een woord

"Het leven is nu eenmaal een symfonie van honderdduizenden, kleine dagelijkse dingen."

In Symfonie der dagelijkse dingen beschrijft scriptschrijver Aloysius Keller (1948) het leven van Alec en zijn vrouw Maria. In een boeiend proloog krijgt de lezer te maken met de huidige stand van zaken: Maria is dood en Alec krijgt een geheimzinnige brief: “Een woord is slechts een woord totdat iemand komt en er betekenis aan geeft.” Vervolgens keert de lezer terug naar het verleden. Het dreigt weer een boek te worden waarin wordt teruggezocht naar het verleden.

Het werkelijke verhaal begint op het moment dat Alec naar de psycholoog gaat. Maria heeft dit altijd gewild en zes maanden nadat geconstateerd werd dat zij kanker had, besloot Alec te gaan. Al vrij snel wordt duidelijk dat Alec een trauma heeft, waarbij de oorzaak in het verleden ligt. Maria nodigt hem uit in het verleden te duiken en zijn verhaal aan haar te vertellen. Op zijn beurt kan Alec, door een belofte aan zijn moeder, niets vertellen over het verleden. Echter, opschrijven kan wel. Hij besluit zijn herinneringen te vangen in een scenario. Samen met Maria reist hij af naar Indonesië (een onderdeel van Maria’s bucketlist), waar hij delen uit zijn verleden opnieuw beleeft.

Symfonie der dagelijkse dingen bevat een scala aan geijkte en minder geijkte elementen. Het verhaalconcept, waarbij de hoofdpersoon een trauma uit het verleden met zich meedraagt, is alom bekend, evenals de klankbordpsycholoog en de reizen terug naar het verleden. Ook de steeds zieker wordende Maria met haar bucketlist zorgt niet voor de nodige verrassing: haar sterke karakter zien we in menig ‘ik-ben-ziek-maar-toch-sterk-a-la-Kluun-boek’ terug. Langzaam dreigt het plot een aaneenschakeling van opengetrapte deuren te worden.

Toch wordt Symfonie der dagelijkse dingen daarmee tekortgedaan. De thematiek, waarbij iemand de confrontatie met zijn trauma aangaat, wordt geplaatst in een bijzondere setting: Nederlands-Indië. Alec heeft een deel van zijn jeugd doorgebracht in Nederlands-Indië en trok naar Nederland toen het volk gerepatrieerd werd. Bij vlagen vertelt Alec over de voor hem traumatische periode en neemt hij de lezer mee terug naar Nederlands-Indië. Zeer gedetailleerde beschrijvingen van omgevingen en uiterlijkheden helpen daarbij. Langzaam maakt Alec de lezer deelgenoot van zijn trauma’s en wordt duidelijk wat er in zijn verleden gebeurd is.

Helaas overtuigt Symfonie der dagelijkse dingen niet geheel. Doordat de psychische toestand van Alec extreem uitgebreid besproken wordt, in een soms zeer afstandelijke en te beschrijvende verteltrant, verschuiven de verhalen van Maria en de geschiedenis in Nederlands-Indië naar de achtergrond. Keller tellt heel veel, maar showt minder en werpt een blokkade op tussen lezer en personage door een overmatig gebruik van de indirecte rede: “Maria zegt hoe belangrijk dokter Wiyono voor mij aan het worden is en dat ik me gelukkig mag prijzen dat ik hem heb ontmoet.” Daarbij hanteert Keller een uiterst traag tempo. Waar dit een positieve uitwerking heeft op het begrip voor Alec, heeft het negatieve invloed op de aantrekkelijkheid van het verhaal: bij vlagen wordt het een slepend geheel. Sterk is wel de filosofische kant van het verhaal: hoofdstukken worden omgeven door filosofische opmerkingen, “Is niet alles wat we waarnemen, een droom in een droom” en Alecs gesprekken met psychologen en medestanders nodigen uit tot nadenken over het eigen leven.

Tegen het einde versnelt Keller en wordt Symfonie der dagelijkse dingen aantrekkelijker. Anders dan veel boeken stopt dit boek niet na de dood van Maria. Keller stelt Alecs psyche voorop en beschrijft misschien wel de meest essentiële periode uit zijn leven: het moment dat het verleden hem mede maakte tot wie hij was. In de laatste tien bladzijden keert de scenarioschrijver terug naar het briefje dat hij de lezer in het proloog toewierp. Het verhaal is rond en lijkt af. Echter, een epiloog beantwoordt de vragen die liever vragen hadden willen blijven. Keller debuteert netjes, maar zorgt niet voor vuurwerk.