Soms is het leven écht niet eerlijk

Leven met een chronische ziekte is geen pretje. Voor eens en voor altijd bevestigt Kathelijn Vervarcke dit in Sneeuw in september. De roman over twee jonge vrouwen met een reumatische aandoening beschrijft de invloed van zo’n ziekte op het leven van de patiënt en alle omstanders.   

Kort na haar negentiende verjaardag hoort Jutta van haar reumatoloog dat haar toekomst anders is dan ooit gehoopt:  

‘Een kwartier daarvoor had ik namelijk te horen gekregen dat ik nooit zou kunnen werken, trouwen of kinderen krijgen. ”Jutta, het enige wat de geneeskunde jou nog kan bieden, zijn verdovende middelen.’’  

En daarmee is ze niet de enige: ook vriendin Maud heeft geen toekomstperspectief. Zij heeft zelfs besloten een einde te maken aan haar leven: ze wil euthanasie. Het maakt Jutta, zelf nog niet klaar met het leven, kwaad. Haar relatie met Maud verslechtert. Zij zal er alles aan doen zichzelf beter te maken, ook al wordt dat moeilijk: ‘Op mijn menu stond elke dag hetzelfde: stijve gewrichten op een bedje van pijnlijke ribbetjes, gegarneerd met ontplofte vingertjes en teentjes.’ Ze start een blog waarin ze het opneemt tegen haar ziekte en doopt haar vijand ‘Malevolus’.  

Sneeuw in september omvat een heel rijk verhaal over wat een chronische ziekte eigenlijk betekent. Vervarcke vervlecht dit thema met de grote verhaallijn over de aftakeling van Maud en de pijnklachten die Jutta ervaart, maar ook met kleine dingen zoals verhoudingen binnen relaties, de gang van zaken thuis, toekomstperspectieven en het simpele ‘normaal-zijn’. Met enige regelmaat zijn juist de details – de elementen die misschien tussen neus en lippen door vermeld worden - in het verhaal indrukwekkend:  

‘‘Waarom twee nachtvlinders?’

‘Die verwijzen naar onze vriendschap. Wij zijn elke nacht wakker omdat we niet kunnen slapen van de pijn.’’  

De plotontwikkeling is goed opgezet. Waar de twee dames nog voor het begin van het verhaal een heel hechte band hadden, verslapt deze eigenlijk al vanaf de eerste letter. Vervarcke beschrijft vanuit Jutta’s perspectief twee uiteenlopende levensverhalen met twee zeer verschillende karakters, waarbij het ene verhaal resulteert in een soort van opgeven en het andere in moedig strijden. Uiterst interessant is daarbij het gegeven dat Vervarcke ervoor kiest Jutta de beslissing van Maud niet te laten begrijpen. In plaats van te snappen waarom Maud niet verder wil leven, is Jutta boos om het feit dat Maud opgeeft en uit het leven stapt. Als lezer ben je in eerste instantie op de hand van Jutta, terwijl je Maud misschien ook wel wilt begrijpen; iets wat zorgt voor een sterke innerlijke confrontatie.  

Gedurende het verhaal staat de vraag in hoeverre je over andermans leven mag beslissen of oordelen steeds meer centraal en komt Jutta tot het inzicht dat geen leven met een chronische ziekte gelijk is, ook al lijken situaties nog zo op elkaar. Vervarcke speelt hier handig op in door vervolgens het euthanasieverhaal van Maud meer naar de voorgrond te trekken. Jutta’s eigen strijd verdwijnt wat naar de achtergrond, Mauds leed krijgt meer plaats en als lezer word je geconfronteerd met gebeurtenissen die je eigenlijk niet mee wilt maken. Tegelijkertijd krijgt het thema euthanasie openlijk aandacht, op een vrije en op sommige momenten zelfs luchtige wijze. De manier waarop Maud omgaat met haar beslissing confronteert: enerzijds zet het je nekharen recht overeind, anderzijds zet het aan tot nadenken over eindeloos lijden.  

Een groot compliment dat Vervarcke gemaakt kan worden, is de manier waarop ze voorkomt dat Sneeuw in september een inhoudsloze tranentrekker wordt. Het is zeer gemakkelijk de plot te laten eindigen in een oceaan van verdriet, maar de uitdaging ligt hem juist in het voorkomen van dat uiterste en Vervarcke accepteert die. Hoewel het verhaal van Maud en Jutta zeker verdriet kent, bevat het ook veel kracht en mooie momenten. Het is meer dan een verhaal over een al dan niet goed aflopend leven; het beschrijft hoe je wél kunt leven en gaat een open gesprek over euthanasie aan.