Sciencefiction, maar dan anders

Wat is ‘echte SF’? Daarover discussiëren liefhebbers nog wel eens (ook bij fantasy trouwens). Is 1984 van George Orwell of The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood bijvoorbeeld geen SF omdat het geen grote nieuwe doorbraken in wetenschap en techniek gebruikt in het verhaal? En is een boek als Buried Giant van Nobelprijs winnaar Kazuo Ishiguro bijvoorbeeld geen fantasy, omdat het ook literatuur is? Veel liefhebbers van de fantastische genres gruwen van betitelingen als toekomstroman in plaats van sciencefiction en zien bijvoorbeeld magisch realisme liever niet meedingen in bekroningen van speculatieve fictie (zoals de Hugo, Nebula of Harland Awards). Natuurlijk is het irritant als auteurs of uitgeverijen zich in bochten wringen om hun lezers wijs te maken dat hun boek géén fantasy of SF is, omdat ze bang zijn ‘serieuze’ lezers kwijt te raken. Maar hoe een boek ook gepresenteerd wordt, als het boek speculatieve elementen heeft die invloed hebben op het verloop van het verhaal, dan behoort het gewoon tot de fantastische genres.

American War van Omar El Akkad is een boek dat niet direct gemarket lijkt als SF, maar dat is het overduidelijk wel. Het verhaal gaat over Sara T. Chestnut – Sarat genoemd, omdat een lerares die middelste T per ongeluk aan haar voornaam plakte – die met haar familie in de vrijwel ondergelopen zuidelijk Louisiana in de V.S. woont. Het is 2074 en de tweede Amerikaanse Burgeroorlog is net van start gegaan. Net als in de eerste gaat het tussen Noord en Zuid, maar nu gaat het niet over slaven, maar om fossiele brandstoffen. Ondanks de uitgebreide steun van nieuwe supermachten zoals het Bouazizi Rijk, China en Groot Rusland, maakt de Vrije Zuidelijke Staat geen schijn van kans. Dat ik dat hier verklap is geen spoiler, want dit boek zit heel anders in elkaar dan we gewend zijn van near-future sciencefiction.

Het gaat niet om spanningsopbouw: bijna alle plotwendingen – die in andere boeken vakkundig achter de hand gehouden worden – worden hier aangekondigd, door foreshadowing en documenten van jaren na de oorlog te citeren. Dat heeft een enorm beklemmend en dreigend effect. Het boek richt zich ook niet op de technische vooruitgang (al wordt er naar gehint), de oorlog is geen spannend avontuur en de hoofdpersonen zijn geen helden van het verzet of degenen met visie of invloed. Dit boek schetst een angstaanjagend beeld van een mogelijke toekomst, waarin het ooit machtigste land ter wereld zichzelf verscheurt en wat dat met de gewone mensen doet. De details en zeker de sciencefictionelementen, maken het geloofwaardig en keihard.

American War is een aanrader voor iedere SF liefhebber en zeker voor diegenen die hun blikveld willen verruimen qua verhaal- en wereldbouw.