Game of Thrones in space

Ian McDonald is een Britse sciencefictionauteur die in Belfast woont en werkt. Met zijn debuut Desolation Road uit 1988 won hij direct de Locus Award en er volgden nog vele prijzen, waaronder de prestigieuze Hugo Award en drie keer de British Science Fiction Association Award (BSFA). De meeste van zijn verhalen en boeken spelen in exotische omgevingen en opkomende economieën, van Turkije (Dervish House) en Brazilië (Brasyl) tot India (River of Gods en Cyberabad Days) en van Mars (Desolation Road en Ares Express) tot de maan (Luna: New Moon).

Zo’n honderd jaar in de toekomst is de maan gekoloniseerd en wordt er keihard gewerkt om alle rijkdommen die daar te vinden zijn te oogsten. Dit gebeurt onder de nominale leiding van de Lunar Development Corporation (LDC), maar de vijf grote bedrijven hebben de dagelijkse leiding en de absolute macht over hun werknemers.

Als je als Jo Moonbeam – verse immigrant van de Aarde – op de maan aankomt, krijg je direct speciale lenzen aangemeten, die je de gemeenschappelijke augmented reality van de maan laten zien. Het meest heftig daaraan is dat je voortdurend vier metertjes in je zicht hebt, die aldoor terugtikken, tenzij ze aangevuld worden: lucht, water, koolstof en data: de vier cruciale elementen van de maan. Besluit je op de maan te blijven, of mis je de uiterste datum van terugkeer naar de Aarde (blijf je langer dan twee jaar, dan zul je sterven als je alsnog teruggaat), dan wordt de lens permanent aan je netvlies verbonden. Iedereen heeft een familiair, die in de augmented reality te zien is, en die allerlei administratieve taken op zich kan nemen, maar ook als communicatie en social media device te gebruiken is.

Dat is maar één klein stukje van de volledig andere samenleving waarin je vanaf de eerste pagina’s in dit boek wordt ondergedompeld. En denk maar niet dat McDonald je bij de hand neemt: er is geen makkelijke inleiding, je wordt niet het verhaal in geholpen, er is geen opbouw van moeilijkheidsgraad. Van de eerste scène tot de laatste ben je op de maan (met wat herinneringen aan aarde als enig uitstapje) en je moet maar uitpuzzelen hoe het allemaal zit. En mede daarom is het een geweldig boek: McDonald doet niet aan compromissen en verwacht van zijn lezer dat ze haar best doet.

Het verhaal draait om de familie Corta, wiens matriarch Adriana het bedrijf Corta Hélio opgericht heeft. De Corta’s zijn de jongste van de vijf machtige industriële families, de Dragons, en ze beheersen de Helium 3 productie op de maan, waar alle kernfusiereactoren op de aarde op draaien. Adriana is van oorsprong Braziliaans en haar hele familie spreekt Portugees.

De Corta’s en de machtigste Dragon Mackenzie Metals zijn in een soort koude oorlog met elkaar verwikkeld, terwijl ze ook via met zware contracten omgeven huwelijken met elkaar verbonden zijn.

Een groot verschil met de samenleving op aarde is het juridisch systeem. Er zijn namelijk geen wetten, alleen contracten. De rechtbank kijkt altijd of er een deal te sluiten is en het ultieme rechtsmiddel is het duel. Feitelijk geldt het recht van de sterkste in een anarchistische samenleving, waar de enige reden om elkaar niet voortdurend naar het leven te staan Lady Luna zelf is. Zoals de tagline van het boek luidt: 'A new way to live, a thousand ways to die'.

De achterflap doet er nog een schepje bovenop:

'The moon wants to kill you. She has a thousand ways to do it. The bitter cold of vacuum. The lethal sleet of radiation. Choking dust as old as the Earth. Your weakening bones…'

Het boek opent met een Moon Run: een soort overgangsritueel voor tieners op de maan. Lucasinho Corta is één van zes tieners die naakt uit een luchtsluis rennen, om twintig meter verderop de veiligheid van een andere sluis weer in te duiken. Onmiddellijk is de setting helder en niet alleen dat: ook de verhoudingen van de jongeren onder elkaar (ze hebben het allemaal met elkaar gedaan, drie jongens en drie meisjes, de seksuele moraal is zeer vrij) en hun Dragonfamilies. One hell of an opening scene!

Het boek is door McDonald zelf ‘Game of Domes’ genoemd en door meerdere recensenten ‘Game of Thrones in Space’, maar ik vind het meer lijken op De godfather van Mario Puzo (en de daarop gebaseerde films). De Corta’s doen sterk aan de Corleones denken, al spreken ze Portugees in plaats van Italiaans. De lijfwachten, de aanslagen, de beledigingen en uitdagingen: dit is geen normale samenleving met law and order. Daarnaast heeft het ook veel van de stijlelementen van Frank Herberts Duin: messen in plaats van vuurwapens, de bijna feodale familiemacht, de Eagle of the Moon van de LDC als een soort keizer op de achtergrond en natuurlijk het onherbergzame landschap.

Er komt een groot aantal hoofdpersonen aan bod, waarvan de voornoemde Adriana zelfs drie hele hoofdstukken voor haarzelf heeft. Dat zijn terugblikken op haar jeugd, haar carrière bij Mackenzie Metals en andere Dragons en de oprichting van Corta Hélio en de resulterende vijandschap met Mackenzie. Het tempo van de verder razendsnel geschreven roman gaat stevig omlaag in die hoofdstukken, maar dat geeft niet, zodra je er aan gewend bent: het geeft diepte en achtergrond. De rest van het verhaal raast voort, waarbij het perspectief steeds verspringt. Lucasinho en zijn vader Lucas komen aan bod, maar ook Lucas' oudere broer Rafa en zuster Ariel. Ook een paar personages van buiten de Corta familie krijgen speeltijd, met als belangrijkste de Jo Moonbeam Marina, die misschien wel de grootste ontwikkeling doormaakt.

De schrijfstijl is strak, snel en doorspekt met dialect, jargon, verschillende talen en technische termen, zonder dat het onbegrijpelijk wordt. Sterker: dat voegt toe aan het realisme. Het vele wisselen van perspectief geeft een brede kijk op de samenleving, terwijl de personages toch elk diepte en eigenheid krijgen. De angsten, ambities, onzekerheden, verlangens en liefde van de personages komen heel goed uit de verf, waardoor het echte mensen worden. De sciencefictionelementen zijn ook zeer goed uitgewerkt. Van wat de lage zwaartekracht en straling doen met mensen (ook over generaties) tot de augmented reality en van de praktijk van op de maanoppervlakte werken tot wat er gebeurt als er decompressie optreedt: heel mooi uitgewerkt in het verhaal, zonder ooit in de valkuil van de infodump te stappen.

Is er dan niks op het boek aan te merken? Welja: een paar kleine foutjes die de redactie er uit had moeten halen (die opvallen in een verder uitstekende tekst) en een paar van de figuren hadden nog wat dieper uitgewerkt kunnen worden, vooral buiten de Corta familie. Maar dat kan nog komen in het tweede en laatste deel, Luna: Wolf Moon, dat in september 2016 verschijnt.

Vier sterren, maar het leunt naar de vijf, want het is echt een erg goed boek.