Vervreemding en bevreemding
'Ik kan intens genieten als ik iets heb geschreven dat voor mezelf niet is te herleiden tot iets wat ik eerder gelezen of gezien heb. Ik vind het fijn dat ik weet dat de lezer een beetje aan het wankelen wordt gebracht,' zegt Bertram Koeleman in een interview met Het Parool, kort na de verschijning van zijn gloednieuwe verhalenbundel Het dreigbed:
'Ik geloof echt in het gebruik van de overtreffende trap.'
In dat laatste schuilt een groot gevaar, het risico van zo’n overtreffende trap is immers dat niet de lezer maar het verhaal uit zijn evenwicht wordt gebracht en kantelt. Daar staat tegenover dat wanneer de schrijver die techniek in de hand houdt, de verrassing totaal is. Koeleman is zo’n schrijver. Hij beheerst zijn onderwerp, ook al stelt hij in hetzelfde interview in Het Parool dat zijn verhalen zélf bepalen welke richting ze uitgaan. Maar ook die stelling lijkt de overtreffende trap te bewandelen.
Het dreigbed wordt bevolkt door personages die vroeg of laat merken dat de weg die ze zijn ingeslagen anders evolueert dan oorspronkelijk de bedoeling was, en dat niets helpt om dit een halt toe te roepen. Soms draait dat goed uit, soms niet, al is de betekenis van ‘goed’ in de wereld die Koeleman oproept niet zo rustgevend als buiten zijn verhalen het geval is. Goed wil in dit unheimische universum zeggen dat iemand een gecompliceerde armbreuk oploopt en die arm niet verliest. In het titelverhaal bijvoorbeeld proberen vrouw en man hun opstandige zoontje in het gareel te krijgen door hem bij wijze van straf roerloos op een bed op zolder te laten zitten. Zover komt het evenwel niet, want als ze samen het bed van onder het stof vandaan halen, gaat het verhaal er onverbiddelijk met hen beiden vandoor.
'Hij komt voor haar staan en legt zijn onderarmen op haar schouders, polsen bungelend. En dan kijkt hij haar aan met een grijns die zegt dat haar plannetjes allemaal zo ontzettend schattig zijn en voor het mechaniek in haar hoofd het kan tegenhouden, heeft ze hem een tik in zijn gezicht gegeven.'
Die tik en wat volgt zet hun leven op een geheel nieuw spoor.
In 'De lezing' staan bevreemding en vervreemding centraal. De verteller, een dakloze van onbepaalde leeftijd, vindt op curieuze plaatsen uitnodigingen voor lezingen en komt zo in een omgeving terecht waarin weinig is wat het lijkt, een sciencefiction-achtige realiteit met dystopische allures. Halverwege het verhaal, als werkelijkheid en illusie al enige tijd vrolijk over elkaar heen buitelen, denkt hij nog dat hij bepaalt wat er gebeurt ('Je hebt het bestaan zelf in de hand. Als je denkt van niet ben je een domme, naïeve klootzak op de terugweg naar de oertijd'), maar gaandeweg komen zijn zekerheden steeds meer op losse schroeven te staan en lijkt de verteller in een scenario van David Lynch te zijn beland.
Controle hebben en houden, houvast vinden – niet enkel Koelemans personages worstelen er voortdurend mee. Ook de lezer stelt tijdens het lezen van deze verhalen meer dan eens vast dat hij meer schijn in zijn handen heeft dan wezen. 'Alleen het onwerkelijke kan het werkelijke aantonen, alleen het irrationele het rationele,' klinkt het in 'Aantekeningen' over schrijven – een verhaal, waarin de verteller de lezer een blik in zijn denkwereld toont.
'We hebben zelfs de luxe van een eerste zin. "Sinds mijn vrouw me heeft bedrogen, vertrouwt ze mij niet meer." Op een dag in mijn hoofd ontstaan en sindsdien bekeken, gewogen, bewonderd om de prettige omkering. We zijn geneigd om te denken dat juist het vertrouwen van de bedrogene beschadigd raakt. Dat het nu omgekeerd is, intrigeert, vervreemdt.'
Dit fragment leest als een beginselverklaring en een waarschuwing ineen. Beste lezer, maak je klaar voor een excellente verhalenbundel waarin zekerheden onderuit worden gehaald, houvast vaak een valkuil blijkt te zijn en je alles om je heen opeens ziet alsof je 'door een ingeslagen ruit' kijkt.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Martin Overheul
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
