Wat is waarheid?
De werking van onze herinneringen fascineert de mensheid al sinds mensenheugenis. Wat onthouden we en wat niet? Werken onze herinneringen dan echt ‘als een hond die gaat liggen waar hij wil’, zoals Cees Nooteboom in Rituelen beweert? En hoe betrouwbaar zijn die herinneringen? Het is tenslotte niet voor niets dat de politie ooggetuigen zo snel mogelijk van elkaar scheidt en hen liefst zo kort mogelijk na een bepaald incident ondervaagt. Onderzoekers Ineke Wessel en Gezinus Wolters komen in hun studie ‘Het geheugen van getuigen: Herinneren, vergeten en vergissen’ (Routes van het Recht: Over de rechtspsychologie, Boom Juridisch) tot de volgende conclusie: ‘Onze herinneringen zijn gebaseerd op een actief proces van informatieverwerking, of codering. Dat proces begint met het selectief richten van de aandacht op wat belangrijk is. Wat aandacht krijgt, roept relevante semantische kennis, eerdere ervaringen, gedachten en emoties op. Het resultaat is een veelzijdige en subjectieve interpretatie van de ervaring die wordt vastgelegd. Herinneringen zijn derhalve niet een kopie van wat er daadwerkelijk gebeurde, maar een samenstel van zintuiglijke indrukken, interpretaties, gedachten en emoties die tijdens een situatie aandacht kregen.’
In haar debuutroman Niets is gelogen sluit Sacha Bronwasser zich aan bij deze conclusie en speelt een aantrekkelijk spel met werkelijkheid, herinneringen, perceptie en interpretatie (‘Waar het geheugen ruimte voor reserveert heb je niet voor het zeggen, en al helemaal niet hoeveel.’). Ze doet dat door haar hoofdpersonage Gala Versluis, zoals de schrijfster actief als kunstcriticus, een ingrijpende gebeurtenis te laten reconstrueren aan de hand van eigen herinneringen en die van vijf personen die bij het voorval aanwezig waren. Gynaecoloog en zelfverklaard kunstkenner annex ‘mecenas’ Pé Derkinderen, een iets te voorspelbare naam voor iemand die al heel zijn carrière lang kinderen op de wereld zet, is het voorwerp van die reconstructie. De roman begint namelijk met zijn overlijdensbericht, vijf jaar na het bewuste incident.
De zes hoofdrolspelers leren elkaar kennen op de opening van een fototentoonstelling in Kortrijk: Gala en haar compagnon de route Fatima, fotografe Lisa en haar man Maxim, galeriehouder Paul en weldoener Pé. Tijdens de receptie dringt die laatste zich op aan Gala, die kort voordien een zeer lezenswaardige toespraak hield. Ondanks een lichte aversie voor zijn uiterlijk, laat ze zich toch door hem entertainen. Het leidt tot een eenzijdig gesprek dat exemplarisch is voor het dikdoenerige geklets dat in bepaalde kringen moet doorgaan voor het hebben van intellectuele en culturele bagage: ‘Grote kunst is kunst die ons innerlijke con-cen-tra-tie kamp kan ontsluiten’. Bronwasser kent haar pappenheimers, zoveel is duidelijk, en ze voelt zich absoluut niet te beroerd om een deel van het milieu waarin ze jarenlang verkeerde met een scherpe pen te relativeren.
Na de tentoonstelling besluit het zestal nog iets te gaan eten in het centrum van Kortrijk. Daar speelt zich de gebeurtenis af die dient als leidraad voor de roman. Vanuit zes verschillende perspectieven krijgt de lezer een idee van wat er die avond en nacht is voorgevallen. Een idee, want elk van de aanwezigen legt andere accenten en herinnert zich de gebeurtenissen en de volgorde ervan op een andere manier, wat leidt tot een ‘veelzijdige en subjectieve interpretatie’ van de feiten. Na vijf jaar heeft er in ieders geheugen een soort selectie plaatsgevonden, is de klemtoon – al dan niet lichtjes – verschoven, zijn de kleuren vervaagd en de woorden verwaaid. Wat is de waarheid, vraagt de schrijfster aan de lezer. Die blijkt er niet te zijn, er zijn er meerdere. Want elke ooggetuige valt terug op de eigen waarneming en bijgevolg op de persoonlijke vervorming van het verleden. En iedereen heeft gelijk, want niets is tenslotte gelogen.
Sacha Bronwasser hanteert een prettig leesbare schrijfstijl, schudt hier en daar een fraai aforisme uit de mouw (‘wij zijn op het strand geworpen stenen die maar wat heen en weer rollen in de branding en op een willekeurig moment weer door het water meegenomen worden’) Ze slaagt erin levensechte personages uit te werken, zonder zich daarbij te vergrijpen aan al te veel gepsychologiseer. Niets is gelogen is dan ook een overtuigend debuut dat het beste doet vermoeden voor wat er nog komen gaat.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Martin Overheul
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
