De dag waarop alles veranderde
Probeer je dit voor te stellen: je speelt met je beste vriendje Budzik in de buurt van de treinrails, waar je munten, spijkers of schroeven laat pletten door passerende treinen. De ‘klonters’ die je daaraan overhoudt, koester je als waren het echte kostbaarheden. Na een opwindende maar ietwat teleurstellende middag waarop je vriendje meer geluk heeft met het laten omvormen van die voorwerpen dan jij, ga je weer naar huis. Als je daar aankomt, is je wereld voor eens en altijd veranderd en zit je midden in ‘de dag waarop alles veranderde’.
‘Hij deed de deur dicht en iedereen stopte met praten. Een man in een wit overhemd glimlachte naar hem en zie niets. Oma Tośka kwam uit de keuken gesneld. Ze had dezelfde blik als toen hij en Budzik bij het ninja spelen per ongeluk drie van haar eierdozen hadden vernield. Ze liep op Szymek toe, boog zich over hem heen en drukte met haar lange vingers op zijn schouders. “Szymek, luister”.’
Die psychologische komeetinslag is het uitgangspunt van Roest, de negende roman van de Poolse schrijver Jakub Malecki, die in 2017 in Polen verscheen en daar door lezers en kritiek unaniem omarmd werd. In die roman volgen we het leven van de dan nog zevenjarige Szymek, die, gedwongen door de omstandigheden, het grootste deel van zijn jeugd doorbrengt bij zijn oma, een ijzersterke vrouw die echter nooit helemaal los is gekomen van de oorlog. Ze heeft veel, misschien wel te veel gezien in die jaren. De roman begint niet voor niets met het beeld van treinrails – die een metafoor zijn voor verbinding en voortgang, en later in de roman opieuw een rol van betekenis zullen spelen. Tośka heeft ze voorbij zien komen, de treinen met joodse gedeporteerden, ze heeft de rook uit de schoorstenen zien komen, de geur van lijkenverbranding geroken. De beelden en de geur zijn nooit verdwenen.
Leven en lot van Szymek en Tośka zijn vanaf de dood van zijn ouders onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het leven gaat voort, want dat is wat het leven doet, ook na een catastrofe die je wereld binnenstebuiten draait en ondersteboven zet. Je wordt verliefd, trouwt, krijgt kinderen. Nieuwe liefdes verdwijnen, oude liefdes keren terug – dat laatste overkomt Tośka in een van de ontroerendste gedeeltes van het boek. Wat de voortschrijdende tijd evenwel niét doet, is pijn verzachten. Het gemis gaat niet over. Wat weg is, is definitief weg. Al blijft er altijd iets van aan je ziel plakken, zoals er sporen van roest op je handen achterblijven als je oud ijzer hebt vastgepakt.
Ondanks of misschien juist door dat verlies, dat schrijnende gemis, doen Szymek en Tośka hun uiterste best om elkaar te begrijpen, oordelen ze niet en veroordelen ze al evenmin. Ze zijn ervan overtuigd dat uiteindelijk alles goed komt, zonder daarbij te vervallen in naïviteit of vluchtgedrag. Ze komen tot het besef dat veel van wat er in het leven wordt aangereikt aan het eind van dat leven weer wordt afgegeven, doorgegeven aan andere generaties. Dat er naast een dag waarop alles verandert ook weer een dag is waarop alles aanvangt. Wat best een geruststellende gedachte is.
Roest is geraffineerd opgebouwd, elk hoofdstuk is behalve een sprong in de tijd ook een verandering in perspectief. Tijd is geen constante, maar is voortdurend in beweging. Dat geldt evengoed voor het perspectief waarin de lezer zich geplaatst ziet. Ondanks de duidelijke opdeling in hoofdstukken, volgen heden en verleden niet op elkaar, maar lopen ze dooreen en vullen elkaar aan tot een imponerend geheel: een met zorg, vakmanschap en mededogen geschilderd tableau van twee beschadigde levens. En nu we het toch over schilderen hebben, Malecki is niet alleen in staat sterke beelden op te roepen, hij beschikt over een rijkgeschakeerd taalpalet dat werkelijk uitstekend vertaald werd door Karol Lesman. Die taal geeft het boek de schittering van treinrails in de volle zon.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Martin Overheul
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
