Een festijn voor de taalliefhebber
De poëzie van M. Vasalis, pseudoniem van de Nederlandse dichteres en psychiater Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans en de latinisering van haar meisjesnaam, leent zich voor beide benaderingen, en uiteraard voor een combinatie daarvan. Haar gedichten zijn een festijn voor de taalliefhebber, voor degene die houdt van schoonheid in de formulering, van een glanzend omhulsel. Ze zijn evenzeer een feest voor de lezer die niet alleen vorm en stijl waardeert, maar absoluut wil weten wat er in dat omhulsel aanwezig is. Want dat zit barstensvol betekenis, zoals opnieuw blijkt tijdens het lezen van de nieuwe editie van haar “Verzameld werk”.
‘EB
Ik trek mij terug en wacht.
Dit is de tijd die niet verloren gaat:
iedre minuut zet zich in toekomst om.
Ik ben een oceaan van wachten,
waterdun omhuld door 't ogenblik.
Zuigend eb van het gemoed,
dat de minuten trekt en dat de vloed
diep in zijn duisternis bereidt.
Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?’
Een belangrijk thema in het werk van Vasalis is de tijd die niet ‘even wacht’ als hij eenmaal is aangevangen. De tijd is niet te omvatten en niet te bevatten. In een lezing over Vasalis omschreef mijn broer het als volgt: “Wie geen verandering duldt, wie terug wil naar de oersituatie, komt in conflict met de tijd. De droom is het middel bij uitstek om je aan de tijd te onttrekken. Maar de tijd is onverbiddelijk en leidt tot een besef van vergankelijkheid.’
SUB FINEM
En nu nog maar alleen
het lichaam los te laten-
de liefste en de kinderen te laten gaan
alleen nog maar het sterke licht
het rode, zuivere van de late zon
te zien, te volgen-en de eigen weg te gaan.
Het werd, het was, het is gedaan.
Een ander veelvuldig terugkerend thema is de hereniging met het oerbegin, een soort terugkeer naar het Paradijs, terug naar een periode waarin er nog sprake was van de eenheid der dingen. Want het leven zelf, en dat zie je bijna in elk gedicht van Vasalis, zit maar al te vaak tegen. We zien versplintering in ‘de veelheid van de dingen’ en talloze tegenstrijdigheden die onverzoenlijk tegen elkaar opbotsen. In dit gedicht zijn dat wachten en tijd die toekomst wordt, oceaan en waterdun, geen tijd en niets dan tijd, ogenblik en eeuwigheid, de onvergankelijke herhaling van eb en vloed. Kortom, de onbereikbaarheid van het ideaal, het weer heel maken van wat kapot is gegaan.
De oplossing van dat dilemma ligt volgens Vasalis in de (dag)droom, in het onderbewuste, het symbolisch en mythisch denken, in religie en mystiek, en in de natuur. In dat verband spreken de titels van haar bundels boekdelen: “Parken en woestijnen”, “De vogel Phoenix” (uit de as van de feniks wordt de feniks opnieuw geboren), “Vergezichten en gezichten” en “De oude kustlijn”. Die laatste titel maakt meteen duidelijk dat water, in dit geval in de vorm van de zee, een prominente rol speelt in de poëzie van Vasalis. Water als het begin van alle leven, als symbool voor de moederschoot, wat zeer sterk tot uiting komt in het gedicht “De idioot in het bad”, waarin ‘de idioot’ zijn wekelijkse bad ervaart als het ultieme geluksmoment van hereniging met de moederschoot. Tegelijk is daar ook de moeder, die gepersonaliseerd wordt door de zee (‘Zijzelf was als de zee, maar zonder stormen / Even blootshoofds en met een brede voet’).
‘AVOND AAN ZEE
Voor mijn vader
Het strand was vast-gevoegd en glad
en smalle golven sloegen om,
uit duizend smalle, witte monden
zacht prevelend en dan weer stom.
De zee keek op, alsof zij bad.
Toen heb ik u teruggevonden.
O grote, oude, grijze zee
in rusteloosheid zoveel rust,
één stem uit duizend kleine kelen
sprekende tot de smalle kust;
eenheid uit zoveel tegendelen.
Mijn oude liefde, mijn oud vertrouwen
zo groot, haast niet uit te houen,
ouder dan voor mijn grote lief…
Ik zag voor ’t eerst weer naar de hemel:
hoe die zich rustende verhief.’
Het grote voordeel van een verzameld werk, dat in het geval van Vasalis overigens niet erg omvangrijk is, is dat het de lezer een goed beeld geeft van de evolutie van de dichter, hoe de thematiek zich jaar na jaar verder nestelt, of niet, in het poëtische landschap dat de dichter oproept. Wat deze uitgave anders maakt dan voorgaande edities, zijn de tien korte stukken proza die volgens op de gedichten. Die maken het beeld dat de liefhebber van Vasalis’ gedichten ietwat breder en dieper. Maar ze maken tegelijkertijd duidelijk dat ze op haar best was in haar poëzie. Niettemin is dit een waardevolle toevoeging aan een indrukwekkend verzameld werk.
(Deze recensie verscheen eerder op https://www.boekensite.gent)
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Martin Overheul
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
