Wisselend qua inhoud maar met mooie taal en een verrassend einde

De Poolse Nobelprijswinnares Olga Tokarczuk heeft in 2022 een nieuwe roman afgeleverd, die nu in Nederlandse vertaling (door Karol Lesman) is verschenen met de mysterieuze titel Empusion.
Dit boek wordt door uitgever De Geus aangeprezen met de kreet “een briljant feministisch antwoord op De Toverberg”.
De titel komt van het Griekse “empousa”, een monsterlijke vrouw die mannen verslindt. Tegen het einde van het boek wordt duidelijk waarom zij voor deze titel heeft gekozen.
Het verhaal draait om de jonge Poolse student Mieczysław Wojnicz, afkomstig uit Lemberg (tegenwoordig bekend als de Oekraïense stad Lviv). Hij wordt door zijn vader naar een kuuroord in Görbersdorf gestuurd, een door de ligging grotendeels van de buitenwereld afgesloten dorp, waarschijnlijk ergens in het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Het speelt zich vlak voor de Eerste Wereldoorlog af. Omdat het kuuroord zelf geen capaciteit heeft om alle patiënten te huisvesten, wordt een aantal van hen gehuisvest in het “pension voor heren” in het dorp. Hier speelt zich het grootste deel van het verhaal af.
Tijdens zijn verblijf in Görbersdorf ontwaakt en ontwikkelt zich langzaam zijn seksualiteit. Dit leidt tot een verrassende uitkomst.
Op de dag van zijn aankomst wordt hij geconfronteerd met de plotselinge dood van de echtgenote van pensionhouder Wilhelm Opitz. Verder wordt er aan haar dood weinig aandacht besteed.
Een groot deel van het boek wordt gevuld door de vermoeiende discussies (eigenlijk afwisselende monologen) tussen drie van de medebewoners van het pension. Zij proberen elkaar af te troeven met hun beschouwingen over de maatschappij en de (volgens hen terechte) ondergeschikte plaats van de vrouwen daarin, mede aangewakkerd door het overvloedig gebruik van een plaatselijke likeur. Veel van hun betogen zijn, volgens het nawoord van de schrijfster, parafrasen van teksten van auteurs uit de geschiedenis, van de Griekse tijd tot het “heden”. Veel van de teksten zijn bijzonder misogyn.
Daarnaast ontstaat er een bijzondere band tussen Wojnicz en een jonge medepatiënt, de student Thilo. De aard van hun relatie blijft enigszins verborgen. Thilo is van het gezelschap duidelijk degene met de slechtste gezondheid.
Van tijd tot tijd neemt de pensionhouder het gezelschap mee op een wandeling in de bossen rond het dorp. Hier worden zij regelmatig geconfronteerd met de daar levende kolenbranders, waar een bijzondere dreiging van uitgaat. Daarnaast maken zij kennis met de Tuntschi, vrouwelijke wezens die de primitieve behoeften van de mannen bevredigen, maar die ook heftig wraak kunnen nemen. Dit leidt tot een gruwelijke afronding van het verhaal.
Waarom dit boek “feministisch” wordt genoemd, is mij een raadsel. Vrouwen spelen in het boek nauwelijks een rol. Het boek is zeer goed geschreven met een overwegend prachtig taalgebruik, maar als geheel is het boek onbevredigend, omdat zo veel in beslag wordt genomen door de gesprekken tussen de drie genoemde medebewoners van het pension.
Kortom, een boek om te genieten van de mooie teksten en beschrijvingen, waardoor de lezer het genoemde “gewauwel” voor lief neemt.