De eerste grootschalige internationale samenwerking in de wetenschap
Juist door de zeldzaamheid van een dergelijke overgang, eens in de 102 à 110 jaar in telkens paren van twee, gescheiden door acht jaar, was de wereld van de sterrenkunde in de hoogste staat van paraatheid voor de overgangen van 1761 en 1769. Men ging ervan uit dat door correcte metingen op ver uiteen liggende plaatsen op Aarde, de afstand van de aarde tot de zon nauwkeuriger kon worden berekend dan tot dan bekend was. Als “bijvangst” zou wellicht ook de grootte van het dan bekende zonnestelsel worden berekend. Verder ging hun ambitie niet, al suggereert de ondertitel op de omslag dit wel.
De eerste oproep om dit project uit te voeren, werd in 1716 gedaan door Halley, die wist dat hij de eerstvolgende overgang niet meer zou meemaken. Uranus en Neptunus werden later ontdekt, alhoewel Galilei Neptunus wel al had waargenomen, maar hij had deze niet als planeet herkend.
Het was de Franse astronoom Joseph-Nicolas Delisle die in 1760 het idee opperde om deze overgang van het volgende jaar wereldwijd waar te nemen. Hij publiceerde een mappemonde”, waarop de beste plaatsen werden aangegeven om de overgang waar te nemen. Deze kaart had hij verspreid onder ruim tweehonderd astronomen over de hele wereld. De wereld schoot wakker en overal werden projecten opgezet om de waarnemingen te kunnen doen. Gezien de korte voorbereidingstijd kon en zou er ook veel misgaan, maar toch leverde de wel, als dan niet gedeeltelijk, geslaagde waarnemingen van de in- en uittrede van Venus genoeg informatie op om de gewenste afstanden nauwkeuriger dan tot dan toe te bepalen. Dit was het eerste voorbeeld van mondiale samenwerking tussen wetenschappers. Maar er was ook veel onderlinge strijd en kinnesinne.
De waarnemingen van 1769 werden veel beter voorbereid, waarbij sommige astronomen al jaren voor de datum van de waarneming ter plaatse waren en allerlei waarnemingen deden. Bovendien gebruikten diverse vorsten, zoals met name Catharina de Grote, deze expedities om ook andere geleerden zoals biologen en antropologen, mee te sturen. Aan de hand van deze waarnemingen kon uiteindelijk de afstand zo nauwkeurig worden berekend, dat deze niet veel meer afwijkt van de nu bekende. Daarnaast werden tijdens deze expedities duizenden voor de wetenschap nieuwe platen- en diersoorten ontdekt. Bovendien hadden de wetenschappers nu minder hinder van oorlogen. Wel liet een aantal van hen door ziekte, overval of ongeval het leven.
Andrea Wulf beschrijft in dit, door Barbara de Lange uitstekend vertaalde, boek de vele moeilijkheden die de wetenschappers moesten overwinnen, zowel ten aanzien van financiering en de politiek als de omstandigheden, zeg maar gerust ontberingen, tijdens hun reis en ter plaatse en de onderlinge competitie.
Naast de beschrijving van de verschillende expedities heeft zij ook getracht alle onderzoekers in een annex weer te geven, een sisyfusarbeid, waarin zij prima is geslaagd.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Martin Pruimers
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
