De vermenging van privéleven en ideële strijd

De ondertitel van het boek is “Portret van een huwelijk” en het gaat natuurlijk over Winnie en Nelson Mandela
Het valt niet mee om een consistente biografie te schrijven van deze twee leidende figuren in de Zuid-Afrikaanse apartheidsbeweging. Ten eerste hadden de beide hoofdpersonen vaak totaal verschillende herinneringen aan bepaalde gebeurtenissen (zoals hun eerste ontmoeting), ten tweede vertelden ze vaak aan anderen verschillende verhalen over dingen die waren gebeurd, met name in hun jeugd. Vooral Winnie kon een neiging tot fabuleren niet worden ontzegd.
Daardoor is vooral het gedeelte over hun jeugd en de eerste jaren van hun samenzijn vaak rommelig. Verder worden de loopbanen van de twee soms met heel grote sprongen beschreven, waarbij je soms het gevoel krijgt dat iemand direct na aanmelding bij een vereniging de leider wordt, terwijl dat proces ongetwijfeld enige tijd in beslag zal hebben genomen.
Verder valt op hoe vaak de nadruk wordt gelegd op hoe knap, mooi, charmant en welbespraakt ze waren. Dat zal ongetwijfeld waar zijn, maar die eigenschappen worden ook bij anderen sterk benadrukt, zonder dat duidelijk wordt waarom dit is.
Ondanks deze kritiekpunten geeft het verhaal een boeiende inkijk in de apartheidsbewegingen in die tijd, inclusief de onderlinge ruzies, die soms meer energie lijken te vergen dan de werkelijke strijd tegen de overheerser. Dit is een proces dat helaas vaak voorkomt in dit soort situaties; denk alleen maar aan de enorme versplintering, zowel in de politiek als in de vakbeweging, bij de strijd tegen het kapitalisme. Dit heeft natuurlijk niet alleen te maken met ideologische verschillen, maar ook met ego’s.
In ieder geval worden de twee zeker niet als “heiligen” neergezet, een risico waaraan biografieën van grote helden vaak bezwijken. Er is alle aandacht voorhun tekortkomingen, onder andere voor wat betreft de huwelijkse trouw. Beiden sprongen hier tamelijk los mee om.
Wat opvalt is de ongrijpbare en vaak onberekenbare houding van Winnie, waar ze zich telkens met leugens probeert uit te praten. Ze is erg manipulatief en wisselt vaak van minnaar. Zij leeft haar leven verder en is zeker niet de dappere partner van de opgesloten “heilige”. Zij omringt zich met gewelddadige jongeren en zet deze vaak ook aan tot buitensporig geweld en moord, met name ook bij “concurrerende” strijders.
Heel goed wordt ook het tragische lot beschreven van de buitenwereld afgesloten Nelson, hoe hij grip op zijn leven en zijn gezin probeert te houden, onvoldoende op de hoogte van de werkelijke situatie. Hij ziet met name de zaken binnen zijn gezin alsof deze is blijven stilstaan ten tijde van zijn arrestatie. Nu en dan komt hij wat wereldvreemd over. Ook hier worden we weer geconfronteerd met de leugens van Winnie, in een poging om hem te ontzien of zichzelf te ontlasten. Zijn heldenstatus groeit ondanks alles en omdat er een symbool van het onrecht nodig is. Hij wordt door zijn omgeving bewust tot held gepromoveerd.
Nelson voerde tegen het einde van zijn gevangenschap veel geheime besprekingen met afgevaardigden van de regering. Deze waren riskant en dreigden zijn positie binnen de eigen beweging op het spel te zetten. Hier trad hij weer zeer krachtig op.
Na zijn vrijlating deed hij er alles aan om Winnie te ontzien, te beschermen en hoge posten te geven
Een rechtszaak tegen haar omtrent de gruwelijkheden en de valse beschuldigingen rondom pater Verryn (die door Winnie als “concurrent” werd gezien) werd bijzonder bemoeilijkt door de ontvoering (door het ANC) van de belangrijkste getuigen, bijna zeker met medeweten van Nelson.
De vele verhalen rondom Winnie maakten zijn positie steeds moeilijker en hadden waarschijnlijk ook een negatieve invloed op zijn geestestoestand.
Het wordt ook erg duidelijk dat de Nelson Mandela die wereldwijd geliefd en vereerd was, een rol was die hij met veel overtuiging speelde, maar in werkelijkheid was hij zwak, onzeker en verre van gelukkig. Ook waren er diverse “uitglijders” waardoor hij de goede verstandhouding met anderen definitief om zeep hielp.
Dit boek geeft een goede inkijk in de verwikkelingen rondom de apartheidsbeweging en de soms kwalijke rol die Winnie Mandela zich aanmat binnen het ANC, zich niet bewust van haar werkelijke positie.
Het is een aanrader voor iedereen die zich interesseert in de strijd in het land.