Een goedgevuld blik idioten … of toch niet?

'Tien jaar geleden stond er een man op een brug. Dit verhaal gaat niet over die man. Je hoeft nu dus niet aan hem te denken. Ja, nu krijg je hem natuurlijk niet uit je gedachten, het is net zoiets als zeggen "niet aan koekjes denken", nu denk je aan koekjes. Niet aan koekjes denken!'

Wie al vertrouwd is met het werk van Fredrik Backman (1982), herkent ongetwijfeld de stijl van bovenstaand citaat. De man, die de voornaam Ove ook buiten Zweden bekendheid gaf, die misschien wel de meest indringende getuigenis over dementie ooit schreef, en die ons al tweemaal uitlegde dat ijshockey geen sport, maar een zaak van levensbelang is, is back! Met rake analyses, dwaze situaties, een keur aan eigenzinnige personages en een afwisseling van humor en kwetsbaar menselijk gedrag, dringt hij alweer ongemerkt het hart van zijn lezers binnen. Angstige mensen is de achtste roman van hem die vertaald wordt, en werk waarvoor vaste vertaler Edith Sybesma zich opnieuw engageerde.

Het begint wanneer een negenendertigjarige een bank overvalt. Helaas blijkt het om een cash free bank te gaan en de overval mislukt. De man vlucht een nabijgelegen flatgebouw in waar net een zogenaamd open huis aan de gang is, en de situatie draait uit op een gijzeling. Ook die loopt met een sisser af, en als de gegijzelden vrijgelaten zijn en de politie het appartement binnenvalt, is van de gijzelnemer geen spoor te bekennen. Tijdens de verwarrende verhoren die hierop volgen, lijkt de politie wel met een bende idioten te maken te hebben.

Vergis je niet, dit is geen slapstick, ook al lijkt het verhaal daar bij aanvang wel naartoe te gaan. De gegijzelden gedragen zich tijdens de ondervragingen door de politie weerspannig en grofgebekt, wat grappig is, maar in zoverre doorgedreven dat het na een tijd weleens op de zenuwen gaat werken. Toch duurt het niet heel lang voor de lezer doorkrijgt dat de gijzeling, en alles eromheen, heel vernuftig in elkaar zit en dat niets is wat het lijkt – ook de idioterie van de ondervraagden niet. Al vrij snel zal men zich op het verkeerde been gezet wanen, ook merkt de lezer dat Backman een fijn web heeft geweven tussen de personages van het boek. Tijdens het lezen kan men meedenken en zelf speuren naar het mysterie van de verdwenen gijzelnemer. Ondertussen wisselen een lach en een traan elkaar af in situaties die vaak bijzonder herkenbaar zijn.

'Dus laten we een veel simpeler voorbeeld nemen: mag je stelen? Nee, je mag niet stelen. Nu zijn we het eens. Behalve als je iemands hart steelt, want dat is romantisch. Of als je een mondharmonica steelt van mannen die mondharmonica spelen op een feest, want dan ben je moedig.'

Backman weet de essentie van het mens-zijn bij momenten zeer goed te vatten. Er is veel ellende in de wereld en die overspoelt ons soms, want positieve berichtgeving bereikt ons veel te weinig. Dat de meeste dingen echter goed lopen en mooi zijn, maakt de schrijver meermaals duidelijk met fijne voorbeelden, waaronder een goed gevonden metafoor met al dan niet verkochte appartementen. We citeren hem maar niet en laten het aan de lezer over om hem zelf te ontdekken. In zijn boeken over Björnland gaat de auteur wel eens de donkere toer op, maar in Angstige mensen is daar geen sprake van. Dit is een roman om blij van te worden.

Fredrik Backman haalt met dit boek minstens het niveau van de meeste voorgangers en het is ook het boek dat het sterkst aan Een man die Ove heet doet denken. Het is grappig, doordacht en ontroerend tegelijk. Backman kan het nog steeds.