Hervertellen is een kunst, en Miller beheerst ze feilloos

Circe, nimf en godin, dochter van zonnegod Helios en Perse, komt in de Griekse mythologie in een drietal boeken voor. Het bekendste is de Odyssee van Homerus, waarin de omzwervingen van Odysseus worden verteld na de Trojaanse oorlog. Tijdens zijn reizen strandt hij op het eiland Aiaia waar Circe naartoe verbannen is. In de mythologie is Circe een van de weinige sterke vrouwen die zich niet zomaar plooit naar de wil van de mannelijke goden. Dat was wat deze figuur zo aantrekkelijk maakte in de ogen van Madeline Miller. De aantrekkingskracht was zo groot dat Miller meer deed dan het verhaal hervertellen. Ze gaf Circe een geboorte en een kindertijd, voegde angsten en verlangens toe, en breide ook een slot aan haar levensverhaal. De roman Circe was geboren.    

Miller (1978) behaalde een master in de klassieke talen en geeft ondertussen al ruim twintig jaar les. Ze doceert Latijn en Oud-Grieks in een middelbare school en probeert via toneel Shakespeare dichter bij de jongeren te brengen. In 2012 debuteerde ze met The song of Achilles dat in het Nederlands de niet helemaal correct vertaalde titel Een lied voor Achilles meekreeg. Deze hervertelling van Achilles’ levensverhaal, waar ze tien jaar over deed, kreeg meteen alle lof toegezwaaid en won onder andere de Women’s Prize for Fiction die toen nog de Orange Prize heette. Circe, haar tweede roman, verscheen pas in 2018. Hiermee haalde ze in elk geval een beoogd doel: een tweede boek schrijven in minder dan tien jaar. Geruchten dat Circe niet zou vertaald worden bleken gelukkig vals zodat ook lezers die het Engels niet machtig zijn, nu kunnen genieten van deze uitgebreide hervertelling van Circes leven. Miebeth van Horn vertaalde het boek.

Miller vangt dit boek aan als een coming of ageverhaal. Circe vertelt haar levensverhaal zelf, en portretteert zichzelf als het oudste kind van Helios en Perse, maar is meteen ook het kneusje onder de kinderen. Zij is minder schrander dan haar broers en haar zuster, ontplooit geen zichtbare talenten, heeft zelfs niet de donderende stem van de goden. Als ze dan toch enig talent voor tovenarij lijkt te ontwikkelen, wordt ze door haar ouders en familie uitgelachen. Zelfs haar succesvolle betovering van de beeldschone nimf Scylla tot zeemonster wordt afgedaan als het lot, en niet als Circes verdienste. Wanneer Circe voor één keer haar vader trotseert, wordt ze meteen verbannen naar het eiland Aiaia.    

Alhoewel het verhaal van Circe als banneling bekend is, maakt Miller het rijker door gaten op te vullen en er enkele andere mythologische verhalen in te verwerken, zoals dat van de Minotaurus. Ook spendeert ze veel tijd en aandacht aan wat er omgaat in het hoofd van Circe. Haar twijfels, onzekerheden en verlangens worden in de verf gezet. Miller maakt van Circe een erg menselijke godin en laat meermaals verstaan dat “de heks van Aiaia” gelukkiger zou geweest zijn als gewone stervelinge. Alhoewel ze scheepsladingen vol mensen omtovert tot varkens, maakt Circe verder geen misbruik van haar goddelijke status en behandelt ze mensen niet onnodig respectloos.    

Miller schreef ondanks achtergrond en plot toch een heel modern verhaal dat qua stijl, maar ook qua waarden, perfect in de 21ste eeuw past. Respect voor medemensen is een actueel thema dat sterk wordt uitgewerkt. Ook het zoeken naar een eigen weg in het leven is heel belangrijk, en dat is toch iets waar mensen nu meer dan ooit mee bezig zijn. Voorkennis van Griekse mythologie is niet nodig om het boek te kunnen volgen, al zal dat wel bijdragen tot een beter begrip van hoe sommige relaties evolueren, of waar bepaalde gebeurtenissen hun oorsprong vinden. Miller voegde achteraan bovendien een uitgebreide namenlijst toe die meer achtergrond geeft bij alle personages.    

Na een ijzersterk debuut, bewijst Miller met Circe overtuigend dat ze geen eendagsvlieg is. Dit is misschien wel het meest boeiende portret van deze godin dat verscheen sinds Homerus.