Interessant verhaal, maar weinig aantrekkelijk gebracht

Op 23 april 1530 komt Paolo Manuzio aan bij het buitenverblijf van zijn moeder Maria Torresani, in Novi, nabij Modena. Maria’s vader Andrea, een gerenommeerd drukker, is recent overleden maar Maria had de reis naar Venetië niet willen maken. Dat is echter niet waarom Paolo haar bezoekt. Zijn vader Aldo Manuzio, eveneens befaamd als drukker, overleed vijftien jaar eerder toen Paolo nog een kind was en om hem te eren, schreef hij diens biografie. Die wil hij aan zijn moeder tonen. Als hij de eerste bladzijden ervan voorleest aan haar en andere aanwezigen die Aldo gekend hebben, is niemand tot zijn verbazing enthousiast. Hij beseft niet hoe ver zijn versie afwijkt van de ware feiten. Door Paolo’s voorlezing wordt Maria in gedachten teruggekatapulteerd naar het verleden en overdenkt ze hoe Aldo’s leven werkelijk geweest is.    

Javier Azpeitia (1962) is geen bekende naam bij ons. Alhoewel hij reeds in 1989 debuteerde, werd deze Spaanse schrijver nu pas voor het eerst naar het Nederlands vertaald. Ook al won hij al in 1996 zijn eerste literaire prijs, toch bleef hij hier onopgemerkt. Het is de Wereldbibliotheek die het manuscript oppikte en door Bart Peperkamp liet vertalen. Een veelschrijver is Azpeitia niet want De drukker van Venetië, dat in 2016 in het Spaans verscheen, is pas zijn zesde roman. Het is een historische roman, maar toch een tikkeltje anders dan gebruikelijk.    

Het verhaal speelt zich grotendeels af in Venetië en de auteur weet bij aanvang de Venetiaanse sfeer, met zijn gondels en arrogante gondeliers, gepast weer te geven. Aldo Manuzio is Venetië niet gewend en botst bij zijn aankomst in deze stad geregeld met de gebruiken die er gelden en zo leert de lezer ze zelf ook kennen. Eenmaal Manuzio de stad wat gewend is, komt de eigenheid van Venetië amper nog aan bod. Manuzio is een wat ongezonde, vroegoude jongeman die maar één belangrijke interesse heeft: Griekse en Latijnse klassiekers. Daarom kwam hij ook naar deze stad. Hij wil handgeschreven kopijen van zulke klassieke werken opsporen bij particuliere eigenaars en ze vervolgens drukken. Maar dat blijkt niet zo eenvoudig. Hij heeft moeite om manuscripten te vinden om te dupliceren, ze worden soms gestolen, en de eigenaar van de drukkerij waar hij terechtkomt, heeft het niet zo begrepen op de weinig commerciële werken die Aldo wil drukken. Los van deze praktische problemen, raakt hij bovendien ook nog in de ban van de liefde.    

Azpeitia heeft de roman niet rechttoe rechtaan geschreven als een eenvoudig te verteren verhaal, maar liet zich inspireren door dezelfde klassieke werken die ook onderwerp van het boek vormen. Hij mengt makkelijk leesbare fragmenten met stukken die haast uit een Griekse tragedie lijken te komen. Personages verliezen zich dan in lange monologen – soms filosofisch van aard – die de voortgang van het verhaal helemaal afremmen en die vooral de smart overbrengen die de personages voelen. Eenmaal laat de auteur zich er zelfs toe verleiden een heel hoofdstuk in te lassen dat niet rechtstreeks met het verhaal te maken heeft, maar dat een dialoog bevat tussen Metrodorus, Epicurus en Leontion. Deze personages zijn niet fictief. Epicurus was filosoof en Leontion prostituee. Deze niet voor iedereen vanzelfsprekende achtergrondkennis is belangrijk om te begrijpen waarom het hoofdstuk precies staat waar het staat.    

Ook Aldo Manuzio heeft werkelijk bestaan. Hij was een beroemd Venetiaans drukker die door zijn zoon Paolo werd opgevolgd. In Nederland bestaat zelfs een uitgeverij met de naam Aldo Manuzio. Manuzio wordt – onder andere – geacht de bedenker te zijn van het cursief schrift in de drukkerijwereld, wat Azpeitia ook in het boek gebruikt. Manuzio’s motto ‘festina lente’ (haast je langzaam) komt eveneens prominent aan bod. Alhoewel Azpetia’s reeds aangehaalde stijlkeuzes het boek niet altijd even leesvriendelijk maken en ze de dynamiek ervan geen goed doen, brengt hij met Manuzio wel een interessant historisch figuur voor het voetlicht. Dat maakt dit wat aparte boek toch de moeite waard.