Uitgesponnen samenvatting van Irvings oeuvre

John Irving (1942) voorstellen is waarschijnlijk al lang niet meer nodig. Sinds De wereld volgens Garp uit 1978 is de man immers wereldberoemd. Zijn debuut dateert van tien jaar daarvoor en zodoende overspant zijn carrière al vijfenvijftig jaar. Toch is De laatste skilift nog maar zijn vijftiende roman. Verklaarbaar, want Irving schrijft zijn boeken nog met de hand, en bijna altijd overschrijden ze de kaap van de 500 pagina’s. Naar eigen zeggen is dit zijn laatste grote roman. Het is bovendien de eerste keer dat hij over de duizend bladzijden heen gaat. Het vele vertaalwerk werd door drie vertalers (Luud Dorresteijn, Hans Kloos en Inge Pieters) samen afgewerkt.

Het boek draait om Adam Brewster, een man die in 1942 geboren werd. Zijn moeder werd als achttienjarige zwanger, en Adam groeit vaderloos op bij zijn grootouders, omringd door heel wat familieleden. In een verhaal vol zijsprongen vertelt hij over zijn volwassenwording, zijn schrijverscarrière, skiën en worstelen, zijn zoektocht naar zijn vader, zijn liefdesleven, en in één ruk door over de levens van zijn – al dan niet aangetrouwde – familie. Tussen al deze verhaallijnen door trakteert Adam ons op een flinke dosis maatschappijkritiek, vooral gericht op wat er in Amerika sinds Reagan is foutgegaan.

Fans van Irving denken wellicht: hebben we dat niet allemaal al een keer eerder gelezen? Of: is Adam niet gewoon Irving zelf? En dat klopt. Irvings voorgaande veertien boeken zijn grofweg in twee categorieën in te delen. Er zijn de knotsgekke, hilarisch overdreven verhalen, en er zijn de meer ingetogen levensverhalen waarin altijd wel elementen zitten uit Irvings eigen leven. De laatste skilift behoort overduidelijk tot die tweede categorie en is het meest persoonlijke boek dat Irving ooit geschreven heeft. Heel wat onderwerpen die we al tegenkwamen in onder andere Garp, Bidden wij voor Owen Meany, In een mens komen opnieuw terug. Het voelt soms als een herhaling van zetten, niet alleen in vergelijking met ‘s mans voorgaande werken, maar ook in het boek zelf, waarin de auteur stukken soms meermaals vertelt. Na duizend pagina’s moet men wel vaststellen dat dit boek veel weg heeft van een best of waarin alles wat Irving persoonlijk gevormd heeft, herhaald wordt.

Zoals altijd heeft Irving veel aandacht voor personen met een andere geaardheid. Dit keer komen vooral lesbische personages aan bod, maar de maatschappelijke evolutie volgend heeft hij ook een aanzienlijke transgenderrol uitgedacht. Sterk aan Irving is hoe hij er altijd weer in slaagt deze personages als geaccepteerd voor te stellen, waarbij genderidentiteit slechts één van vele eigenschappen is, al gaat hij zeker niet voorbij aan de realiteit van de groeipijnen:

[In 1961] 'Net als ‘homofoob’ was ‘transgender’ nog geen onderdeel van onze nationale woordenschat, maar ik zag hoe mijn akelige tantes naar Elliot Barlow keken. Ze hadden hem in de smiezen als travestiet.'

We moeten helaas vaststellen dat sommige delen van het boek te langdradig zijn. De herhalingen werden al aangehaald, maar ook de te uitgesponnen en voor het verhaal niet altijd relevante zijsprongen maken het boek nodeloos dik. Zo vond Irving het nodig om enkele lange passages als filmscenario uit te schrijven en de regieaanwijzingen daarin maken de passages tergend langzaam, leiden af en bemoeilijken het de lezer om betrokken te blijven.

Zoals vaker in Irvings boeken waarin een volledig mensenleven wordt beschreven, zijn de laatste hoofdstukken, nog goed voor een honderdtal pagina’s, melancholisch, met veel aandacht voor wat voorbij is en wie er niet meer is. Adam is dan een late zeventiger. De plot is 3½ sterren waard. We ronden af naar boven omdat Irving wel nog altijd meester is in het menselijk maken van personages die de lezer blijven raken.

[Irving legt met een metafoor spijt om niet gevolgde dromen uit] 'Ze publiceren je roman, ze verfilmen je scenario – die boeken en films verdwijnen. Je neemt je slechte recensies met de goede of je wint een Oscar; wat er ook gebeurt, het blijft niet. Maar een niet-gemaakte film gaat nooit bij je weg; een niet-gemaakte film verdwijnt niet.'