Nostalgisch, tragisch en toch ook komisch

Een klein stadje in Kroatië, ergens in de jaren ‘80. Andrej is er postbode en doet elke dag dezelfde ronde die zijn voorganger een eeuw geleden ook al deed. Josip bedient er de kabeltrein die toeristen gebruiken om er het heldenmonument te bezoeken. De trein is net als de postronde zo’n eeuw oud. Op een dag sluipt Andrej in de buurt van het monument rond want hij heeft ontdekt dat Josip daar met zijn minnares zal afspreken. Stiekem neemt hij foto’s en begint Josip ermee te chanteren. Hij wil zo zijn karig loontje aanvullen. Dat doet hij voorlopig op nog een andere manier: hij stoomt brieven open op zoek naar geld, en haalt dat eruit. Als Andrej daarna door een wagen aangereden wordt en in het ziekenhuis belandt, nemen vrienden zijn ronde tijdelijk over en zo komt Josip te weten dat Andrej geld uit brieven haalt. Hij besluit Andrej te gaan chanteren. Zo chanteren ze onbewust elkaar, terwijl ze toch een vriendschap opbouwen.  

Het laat zich meteen raden dat De pelikaan een grappig verhaal is. De wederzijdse chantage is maar één onderdeel van het verhaal, maar er zijn nog een aantal nevenplots, zoals de getikte vrouw van Josip en de zorg voor een bange hond, die het geheel nog voller maken en meerdere gekke situaties creëren. De verschillende figuren die in het boek voorkomen, komen allen wat eenvoudig en naïef over en dat maakt hen ideale karakters om in deze komedie mee te spelen. Zowel Andrej als Josip zijn erg meegaand en gaan confrontaties meestal uit de weg, waardoor ze wel eens verzeild raken in een situatie waar ze helemaal niet in wilden terechtkomen. Een beproefde techniek om komische situaties te creëren waar de schrijver volop gebruik van heeft gemaakt.  

Martin Michael Driessen (1954) acteert, regisseert en is ook nog vertaler. Sinds 1999 schrijft hij ook, en niet zonder succes. Zijn boeken werden ondertussen al vertaald naar het Engels, Italiaans, Duits en Hongaars. Hij heeft ook al nominaties op zak voor de AKO Literatuurprijs en de Gouden Boekenuil en won in 2016 de ECI Literatuurprijs (sinds een paar jaar de nieuwe naam voor de AKO Literatuurprijs) voor Rivieren. De pelikaan is zijn zesde roman.  

Het boek is grappig maar de humor laat je niet schateren. Driessen laat je genieten van absurde situaties en vreemde keuzes die de personages maken, maar heeft ook een tragische noot verwerkt. Je vraagt je geregeld af of lachen wel de gepaste reactie is, of dat medelijden misschien niet beter op zijn plaats is. Ook de dreiging van de dichterbij komende Balkanoorlog is steeds meer voelbaar naarmate het boek vordert. De inwoners van het stadje zijn vrienden van elkaar, maar die vriendschappen zijn broos en dreigen te gaan breken als gevolg van tegengestelde meningen, de oorlog, en natuurlijk de chantages. De mensen in het stadje zijn niet slecht van inborst en doen geregeld goede dingen voor elkaar, maar doen elkaar ook wel de duvel aan. In die zin zijn ze allen wat tragisch. Daarbovenop spat de ouderwetsheid van het communistische regime van het boek af en geeft het een nostalgische toets. ‘Nostalgisch, tragisch en toch ook komisch’ vat heel goed samen waar dit boek voor staat en wat je ervan kan verwachten.