Vermakelijk zonder veel structuur

Bernhard is ambassadeur en verblijft als permanente vertegenwoordiger van de VN in New York. Bronno, die hij een tijdje heeft gekend toen hij nog in Haarlem woonde, zo’n 35 jaar geleden, komt op bezoek. Samen behoorden ze tot de Saamhorigheidsgroep, een linkse, maatschappelijk geëngageerde groep wereldverbeteraars. Het gedachtegoed interesseerde Bernhard niet, hij zat er alleen maar bij vanwege Lisa. Reizen per vliegtuig staat haaks op wat Bronno vertegenwoordigt, dus zijn komst moet wel heel belangrijk zijn. Toch valt hun lunchafspraak wat tegen, ook al is deze wel de aanzet tot Bernhards beslissing om na al die tijd terug te keren naar Nederland en de Saamhorigheidsgroep opnieuw op te zoeken.

Merijn de Boer (1982) debuteerde in 2011 met een verhalenbundel, Nestvlieders, schreef vervolgens twee romans, en lanceerde in 2018 nogmaals een verhalenbundel, De geur van miljoenen getiteld. Met de eerste verhalenbundel won hij prijzen en met de tweede strandde hij in de shortlist van de J.M.A. Biesheuvelprijs die slechts drie titels kende. Met De Saamhorigheidsgroep gooit De Boer opnieuw een volwaardige roman in de strijd. Hij woont in New York, waar hij zijn nieuwe boek ook laat aanvangen.

Het boek begint sfeervol met Bernhard die over een deel van de nachtelijke skyline van Manhattan uitkijkt. Hij is licht beschonken na een lange dag vol diplomatieke verplichtingen. De op handen zijnde afspraak met Bronno doet hem terugdenken aan vroeger. Bronno, van zijn kant, is zenuwachtig en zich bewust van de haast onmogelijke taak die op hem rust om Bernhard zo ver te krijgen dat hij het lot van de Tibetanen op de agenda van de VN zet. De melancholische bui die de doorgewinterde ambassadeur treft, contrasteert met Bronno’s nervositeit en dat zet het boek mooi aan.

Na een inleidend hoofdstuk keert de auteur terug naar 1982, het jaar waarin Bernhard de Saamhorigheidsgroep leert kennen, en met name bijzonder in groepslid Lisa geïnteresseerd raakt. De groep is een vervolg op de hippie- en flowerpowerbewegingen, met leden die vastbesloten zijn de maatschappij te veranderen. Ze leven zo milieuvriendelijk mogelijk, doneren tien procent van hun inkomen om er allerlei projecten mee te ondersteunen, doen aan groepsknuffelen, maken natuuruitstappen en houden er erg linkse ideeën op na. Maar ze zetten individueel ook wel stappen om een leven binnen de maatschappij op te bouwen en plaatsen zichzelf daar niet buiten. De Boer stelt de lezer op gezapig tempo voor aan de leden. Wrevel, ingehouden spanningen, jaloezie en onvrede over de onderlinge verhoudingen is ook deze idealisten niet vreemd. Het is een roman, geen thriller, maar toch vraagt men zich geregeld af of de boel uiteindelijk tot ontploffing zal komen.

De groep heeft echt bestaan en de ouders van de auteur waren er lid van. Toch zijn alle leden in het boek fictief, en ook de gebeurtenissen zijn dat grotendeels. De personages hebben zo allen hun eigenaardigheden, wat van de Saamhorigheidsgroep een allegaartje maakt dat te bont is om de roman als meer te kunnen beschouwen dan als humoristisch bedoelde spotprent. De fascinatie van Bernhard voor Lisa doet dienst als rode draad, maar verder vormen de anekdoten een willekeurig samenraapsel zonder veel diepgang of structuur. Het ontbreken van een duidelijke lijn is te vergelijken met de dagelijkse cartoon in de krant die altijd een op zichzelf staand grapje vertelt over enkele vaste personages en thema’s.

Het wordt interessanter als Bernhard naar Jeruzalem verhuist. Tristan, de jaloerse man van Lisa, besluit hem achterna te reizen. Maar waarom? Net zoals dat met New York het geval is, wordt ook hier de sfeer van de stad bijzonder aantrekkelijk weergegeven. De Boer is daar goed in, beter dan in het duidelijk en geloofwaardig uittekenen van personages en verhaallijnen. Wilde de auteur een serieus boek schrijven? Of is het satirisch bedoeld? Wie het weet, mag het zeggen, want De Boer wisselt voortdurend tussen beide benaderingen. Het is vermakelijk, maar laat de lezer onvoldaan achter.