Verrassend en onvoorspelbaar

In De witte koning, het derde en laatste deel van de trilogie met Antonia Scott en Jon Gutiérrez in de hoofdrol, komt het schaakspel waarin Antonia als een eenvoudige pion wordt gemanipuleerd, tot een climax. Zelf denkt ze nog steeds dat zij de jager is, maar wanneer Jon wordt ontvoerd en het aan haar is om hem te vinden, komt alsmaar meer het besef dat ze altijd al een speelbal is geweest. Dat blijkt des te meer wanneer de ontvoerder een ultimatum stelt: een drietal misdaden oplossen met steeds niet meer dan enkele uren als deadline. De inzet: het leven van Jon.

Hij had bij voorbaat aangekondigd dat deze serie uit drie delen zou bestaan, en het was reikhalzend uitkijken naar hoe Juan Gomez-Jurado (1977) alle eindjes aan elkaar zou weten te knopen. De vorige boeken gingen sporadisch over de grens van het geloofwaardige heen – wat overigens helemaal niet storend was – en de vraag was of de auteur zich hiermee niet vastreed en of hij die grens in het afsluitende volume niet zover diende op te rekken dat de lol er voor de lezer af was. Gelukkig is Gomez-Jurado geen debutant. Het alweer voortreffelijk door Jos Kockelkoren vertaalde afsluitende deel weet de verwachtingen helemaal in te lossen.

Dit deel is niet los te lezen, dus lezers weten normaal gesproken al wat te verwachten. De filmische beschrijving van scènes is opnieuw aanwezig en de wijze waarop de auteur dit brengt, is een plezier om te lezen. In het eerste deel was dat nog even wennen, maar eenmaal je mee bent, gaat er een enorme aantrekkingskracht van uit. De stijl stimuleert snelheid en spanning. Het idee om de hoofdrolspelers meerdere misdaden te laten oplossen binnen een krap aantal uren, voegt daar nog een niveau aan toe. En alsof dat nog niet genoeg is, gaat soms de turbo nog aan en spoelt de schrijver de tijd vooruit met een opsomming van zetten zoals we dat al van vorige delen kennen. Op een halve bladzijde, en genummerd alsof het een pagina is van een powerpointpresentatie, veegt Gomez-Jurado zodoende de vloer aan met het show don’t tell-principe. Het werkt verbazend goed.

Antonia en Jon zijn beiden enigszins aparte figuren. Antonia scoort hoog in het autismespectrum en is superintelligent, en Jon is een homoseksuele man met overgewicht en niet gespeend van humor. Beiden hebben ze zo hun bagage en ze passen bij elkaar als Lego en K’nex. Moeizaam, dus. Maar net zoals de beide soorten speelgoed met wat doorzettingsvermogen ineen te klikken zijn, gaan ook de protagonisten steeds beter bij elkaar passen. Het is mooi om die toenadering doorheen de trilogie te volgen. De auteur heeft op dat vlak klassewerk afgeleverd. Het levert soms vuurwerk op, en soms een onverwacht teder moment dat haaks lijkt te staan op het concept van de supersnelle actiethriller.

Het steeds terugkerende grapje over Jons gewicht is dit keer minder vaak aanwezig. De grappige voorafgaande aankondiging van wat Jon zal gaan zeggen, waarna hij het ook daadwerkelijk zegt, ontbreekt veelal. Dat betekent niet dat het boek ernstiger is. De humor is op andere manieren aanwezig, waarmee Gomez-Jurado toont dat hij zichzelf niet herhaalt. Fijn is bovendien hoe Antonia opnieuw haar talenkennis etaleert door bepaalde situaties kernachtig samen te vatten met één haast niet uit te spreken woord, telkens afkomstig uit een andere, geregeld exotische, taal. Het zorgt voor situatiehumor, en men steekt er wat van op.

De finale zetten zijn verrassend en onvoorspelbaar, waarmee de schrijver de serie op een meer dan bevredigende wijze afsluit. Het overgrote deel van de thrillers volgt hetzelfde handvol regels betreffende stijl en plotontwikkeling. De 'Antonia Scott'-trilogie behoort bij die selecte keur die het succesvol anders doet. De schrijver laat in het midden of Antonia en Jon nog terugkeren. Hij sluit het niet uit, maar doet hij het niet, eindigt hij in ieder geval op een hoogtepunt. Dit is topwerk.