Verduiveld goed

“Hang het lam op, zing een lied,
Hef je glas met bramenwijn,
Duivel, slaap maar in de haard,
Tot alle schapen binnen zijn.  

Adam kent het verhaal achter dat lied. We vertellen het ieder jaar op Duivelsdag. Het is belangrijk om niet te vergeten waarom we doen wat we doen, zeg ik tegen hem. Het is belangrijk om te weten wat onze grootouders aan ons hebben overgeleverd.”

Underclough is een afgelegen dorp in het Engelse graafschap Lancashire en een nog meer afgelegen deel daarvan zijn de Endlands, een onherbergzame vallei waarin al generaties lang een paar families ieder hun schapenboerderij hebben. De familie Pentecost is een van deze families. John Pentecost was tot voor kort de jongste en voorlopig laatste telg van deze familie. Na zijn huwelijk met Kat verhuisde hij en werd leraar. De boerderij liet hij achter in de handen van zijn vader en grootvader.

Een decennium later vinden we John terug in de Endlands, samen met zijn zoon Adam. Adam is blind geboren en zal de familieboerderij nooit kunnen overnemen. Toch wil John dat zijn zoon de Endlands leert kennen, want die zitten in het DNA van de familie. Terwijl hij zijn zoon meeneemt door de omgeving, denkt hij terug aan de gebeurtenissen van tien jaar geleden, toen Adam nog niet geboren was en zijn grootvader overleed. Hij denkt aan de oude tradities, aan de duivel die hier ergens rondwaart, en aan Duivelsdag, een feestdag voor de kinderen die voor de Endlands belangrijker is dan Kerstmis, bedoeld om de duivel te verjagen.

Andrew Michael Hurley (1975) debuteerde in 2014 met The loney dat in een oplage van amper 278 stuks uitgegeven werd door een kleine uitgeverij uit Yorkshire, waar het boek zich ook afspeelt. Enige tijd later werd het echter opgemerkt door uitgeverij Hodder & Stoughton en kreeg het een nieuwe, grotere uitgave. Hurley won met dit debuut uiteindelijk drie awards. Duivelsdag is het tweede boek van de auteur, in het Engels verschenen in 2017 en nu vertaald door Auke Leistra. Het fenomeen van een duivelsdag lijkt op Halloween geïnspireerd, maar de werkelijkheid ligt anders. Hurley was bekend met “Devil’s Night”, sinds ca. 1940 een Amerikaanse traditie, die plaatsvindt op 30 oktober, een dag voor Halloween. Jongeren gingen zich dan oorspronkelijk te buiten aan onschuldige plagerijen, maar sinds de jaren ‘70 is het fenomeen helaas geëscaleerd tot ernstig vandalisme. Het is deze dag die Hurley gebruikte voor zijn duivelsdag.

Het verhaal is een variant op het thema van een personage dat naar huis terugkeert na jarenlange afwezigheid waardoor al dan niet ongewild een onverkwikkelijke gebeurtenis uit verleden weer boven water komt. Soms zit er een griezelig elementje aan deze verhalen, en dat is ook in Duivelsdag zo. Het boek vangt meteen aan met gebeurtenissen van een eeuw geleden die aantonen dat de duivel in de Endlands is gearriveerd. Daarna maakt John Pentecost gewag van gebeurtenissen die tien jaar geleden plaatsvonden en waaruit blijkt dat de duivel nog steeds rondwaart. Alhoewel dit boek geen thriller is, is het vanaf dan toch op het puntje van je stoel verderlezen. Paragrafen eindigen regelmatig met hints, kleine cliffhangers die aangeven dat er iets gebeurd is of te gebeuren staat.

“Het is raar om te bedenken dat hij toen nog maar een paar weken te leven had. Ik heb me vaak afgevraagd wat hij gedaan zou hebben als hij het geweten had.”

Daarna zet de schrijver steeds een stapje terug en gaat verder met een andere verhaallijn. Hij zit de lezer letterlijk te treiteren, want slechts tergend langzaam, niet zonder eerst wat zijpaden te hebben bewandeld, komt hij weer uit bij de oorspronkelijke gebeurtenis. Ondertussen blijft die dreigende sfeer van een aanwezige duivel heel de tijd net onder de oppervlakte sudderen. Na enige tijd voel je hem letterlijk over je schouder meelezen. Dit is een bijzonder subtiel opgebouwd, gelaagd en griezelig boek.