Vier doorsnee verhalen maken toch één goed boek

Simon Stranger (1976) is een Noor met een vreemde familienaam, letterlijk. Daar zit een verhaal achter en schrijver als hij is, gaat hij naar de oorsprong van die naam op zoek. Dat doet hij niet op een directe manier, maar slalommend langs hindernissen in plaats en tijd, omwegen nemend om stil te staan bij toevalligheden die hem in het oog springen. Zo ontstonden vier novelles door elkaar. In een ervan vertelt over zijn eigen leven, voornamelijk over een zeiltocht over de oceaan die hij onderneemt, en de gezondheidsproblemen van zijn vader. Een andere zeiler, Jan van Riebeeck, vormt de basis van de tweede novelle. Hij was in 1652 stichter van de eerste Nederlandse handelspost op Kaap de Goede Hoop. Hier ontstaat Kaapstad, en op die plaats ontspinnen zich nog twee verhalen die zich in de 20ste eeuw afspelen en waarin de strijd tegen Apartheid een belangrijke rol speelt.

Stranger debuteerde in 2003 met Den veven av hendelser vi kaller verden, een boek waarin vijf aparte levens worden gevolgd over een periode van 1250 jaar, en die uiteindelijk verweven worden. In de jaren die volgden, publiceerde hij twee kinderboeken, om pas in 2008 weer voor volwassenen te schrijven – met alweer een boek waarin meerdere verhalen door elkaar verteld worden en onderling verband houden. Het is een stijlkenmerk waarin de auteur zich blijft verdiepen. Een vreemde in de wereld, in Noorwegen in 2012 verschenen, is opnieuw zo’n verhaal. Het is pas het tweede boek voor volwassen dat vertaald wordt. Deze vertaling werd verzorgd door Janke Klok en Lucy Pijttersen.

De vier verhalen in dit boek worden kriskras door elkaar verteld. De drie die met Zuid-Afrika te maken hebben staan in de derde persoon, het autobiografische gedeelte in de eerste. In de meeste gevallen worden de verhalen begrensd door aparte hoofdstukken, maar dat is niet altijd zo, en soms duurt het dan een aantal zinnen voor men doorheeft dat een andere verhaallijn begonnen is. Af en toe geeft Stranger ook wel de aanzet tot iets dat (veel) later pas uitgediept wordt. Vooral in de stukken over zijn eigen leven is dat zo, en dat maakt het wellicht lastiger om deze roman uitgespreid over een langere periode te lezen. Het is geen ingewikkeld boek, maar vraagt door Strangers aanpak wel enige concentratie.

Stranger verwerkt ook af en toe een weetje in het verhaal, of een kort fragment van een andere schrijver, een keer zelfs een foto, en wat persoonlijke beschouwingen. Ze passen altijd zeer goed bij waar hij op dat ogenblik over schrijft, ook al hebben de verhalen die extra’s niet nodig. Een bijzondere toevoeging vormen de stukjes uit het dagboek en de memoires van Nelson Mandela. Wie een boek schrijft dat zich grotendeels in Zuid-Afrika afspeelt, met Apartheid als thema, kan moeilijk om Mandela heen. Stranger voelde die noodzaak ook en loste het op met overnames uit Mandela’s geschreven nalatenschap. Ze zijn eigenlijk totaal overbodig, maar wel boeiend.

De opzet van dit boek maakt het interessant, en hoe alles in elkaar grijpt eveneens. Maar wanneer men de vier novellen afzonderlijk beschouwt, dan schieten ze alle wat te kort. Het historisch verhaal rond Van Riebeeck is fragmentarisch en wordt aangevuld met stukjes dagboek, maar voelt in zijn totaliteit onafgewerkt aan. Het verhaal van Adele kent een grondig uitgewerkte start, maar verzandt naar het einde toe in een haastwerkje. Dat van Noah komt nooit echt van de grond en hoe het samenhangt met Adeles verhaal, is al vrij vroeg voorspelbaar. Het autobiografische deel tenslotte is een allegaartje aan gekozen ogenblikken die niet allemaal bij het thema van het boek lijken te passen. De vertelwijze hiervan is bovendien vrij afstandelijk, wat bevreemdend werkt. Gelukkig is het geheel in dit geval veel beter dan de som van de delen, zodat Een vreemde in de wereld uiteindelijk nog wel een zeer genietbaar boek is.