Geslaagde visie op de jaren zeventig

Schrijver en journalist Thomas van Aalten (1978) is aan zijn negende roman toe. Debuteren deed hij in 2000 met Sneeuwbeeld. Daarna volgden met enige regelmaat zeven romans, met nooit meer dan drie jaar tussen twee publicaties. Een vrouw van de wereld tornt daaraan, want Van Aaltens nieuwste volgt vier jaar na Henry!, dat op de shortlist stond van de BNG Bank Literatuurprijs.

Een vrouw van de wereld speelt zich af begin jaren zeventig. Leonie is gehuwd met Dick Espen, eigenaar van E-reizen. Dicks zaak floreert en Leonie heeft alles wat haar hartje begeert. Ze ruilde haar eenvoudige komaf in voor een mooie villa, twee tuinmannen, een huishoudhulp, geld, en bovendien is ze zwanger. Toch is ze niet erg gelukkig. Dick is in veel opzichten een lompe boer die zijn vrouw bovendien slaat, en Leonie heeft niets omhanden waardoor ze zich vaak verveelt. Als ze een feest organiseert waarop een Surinaamse dansgroep komt optreden, leert ze Urvin, een van de dansers kennen. Ze helpt hem met zijn Nederlands, en hij leert haar inzien dat er meer is tussen hemel en aarde dan wat ze nu in het leven heeft. Ze begint zich af te vragen hoe ze het heft in eigen handen kan nemen.

Het boek is opgedeeld in drie stukken, waarvan het eerste het langste is. Hierin maakt de lezer kennis met Leonie, haar familie, haar schoonfamilie en enkele vrienden, en worden de omstandigheden duidelijk gemaakt waaronder Leonie leeft. De tekst is niet opvallend grappig opgesteld, maar het onbehouwen gedrag van Dick, zijn bekrompen denkwereld en zijn uitlatingen, brengen er wel humor in. Soms zorgt dat ook voor enig ongemak, want denkbeelden en meningen van toen die vrij algemeen waren, kunnen nu niet meer. Leonie is een vrouw die uit die oude wereld stamt, maar voorzichtig een eerste stapje in de nieuwe zet. Ze denkt na over haar situatie, en de lezer wordt onbewust gedwongen mee na te denken over hoe de dingen veranderd zijn. Voor Leonie moet die verandering nog beginnen, en ze heeft veel te verduren van een echtgenoot die stevig met beide voeten verankerd staat in zijn klassieke wereldbeeld, waarin de afbrokkelende rollenpatronen nog geen plaats veroverd hebben. Het is een boekdeel dat vlot leest en de schrijver schept een helder beeld van de situatie.

Tot men aan deel twee begint. Hierin worden sommige van de voorgaande gebeurtenissen herhaald, maar vanuit een ander oogpunt, en dan blijkt alles toch net een tikkeltje anders te zijn gegaan dan gedacht. En Leonie is ook niet wie we dachten dat ze was. Alles wat we voordien te lezen kregen, komt op de helling te staan en we worden gedwongen ons beeld van de situatie bij te stellen. Het is een mooi voorbeeld van hoe perceptie onze zienswijze beïnvloedt. In het laatste deel, dat enkele jaren later gesitueerd is, komen de gevolgen van wat zich voordien afspeelde, tot een climax. Van Aalten zet zijn lezers stevig op het verkeerde been en dat is een van de sterkten van dit boek.

Van Aalten koos voor een periode toen hij zelf nog niet geboren was en kon dus niet uit eigen ervaring putten. Bovendien veranderde de wereld nooit eerder zo erg binnen een halve eeuw, dus de schrijver had heel wat om rekening mee te houden. Het gaat dan niet alleen om gebruiksvoorwerpen, gewoonten en denkbeelden, maar ook het taalgebruik is niet meer hetzelfde. Met al deze aspecten heeft de auteur rekening weten te houden en zijn weergave van het begin van de zeventiger jaren is dan ook realistisch en geslaagd. Het vreemde en abrupte einde lijkt te vroeg te komen en laat de lezer enigszins in verwarring achter. Een klein smetje slechts op een verder aangename leeservaring.