Een verzameling mooie zinnen en warme gedachten

Later dit jaar verschijnt de Nederlandse vertaling van Björnstadt, de nieuwste roman van Fredrik Backman (1981), die het eerste deel van een serie moet worden. Als zoethouder tot het zover is, is zopas de novelle En elke ochtend wordt de weg naar huis steeds langer verschenen. Het is een dunnetje: 44 bladzijden aan tekst, 45 als je er het voorwoord bijneemt, vertaald door Edith Sybesma. Het was niet de bedoeling dat dit korte verhaal ooit gepubliceerd werd, dat iemand het zelfs maar zou lezen. Backman zegt er zelf over: 'Ik heb het geschreven omdat ik iets een plek moest geven, en ik ben zo iemand die zijn gedachten op papier moet zien om ze op een rijtje te kunnen zetten.' In augustus 2015 plaatste Backman het korte verhaal op zijn website en nog datzelfde jaar werd het reeds in zijn thuisland Zweden in boekvorm uitgegeven. Hebban Club van Tien lid Greet schreef in haar lezersrecensie dat de originele versie mooie tekeningen bevat. Die hebben de Nederlandstalige versie helaas niet gehaald. Als goedmakertje krijgt de lezer er wel de eerste bladzijden van Björnstadt bij.

Het boekje is gewoon te koop maar ziet er eerder uit als een cadeautje dat je gratis in de boekhandel krijgt naar aanleiding van een of ander gebeuren, zoals men doet bij de Spannende Boeken Weken. Het is zo dun dat het gegarandeerd wegkwijnt tussen al het lijvige geweld dat om aandacht van de koper schreeuwt. De vormgeving is luxueus (ingebonden, harde kaft, mooie cover) en daardoor valt het per bladzijde gerekend ook nog eens prijzig uit. Al bij al heeft het dus alles tegen. Hopelijk doet de mond-tot-mondreclame zijn werk want hoe kort ook, dit is een klein meesterwerkje.

De hoofdpersoon is weduwnaar, vader, en opa. Het grootste deel van de tijd speelt het verhaal zich af in het hoofd van de man, die vecht tegen dementie en hardnekkig probeert om zijn herinneringen niet te verliezen. Zijn herinneringen worden voorgesteld als een plein, en elke nacht wordt het plein kleiner en kleiner, zodat hij ‘s ochtends ontwaakt met minder herinneringen dan hij de dag ervoor had. Het is een gevecht dat hij niet kan winnen en hij beseft dat. In zijn hoofd praat hij heel veel met zijn kleinzoon over afscheid nemen van iemand die nog leeft, en met zijn overleden vrouw over houden van.

Alhoewel het boekje over dementie gaat en over de angsten die daarmee gepaard gaan, is het ook een liefdesverklaring van een man aan de vrouw met wie hij meer dan 50 jaar lief en leed gedeeld heeft.

“Ze waren zestien en zelfs de sneeuw was gelukkig. […] Ze stond tegenover hem met januari in haar haar en hij was verloren.”

Ook is het een uiting van genegenheid van een vader voor zijn zoon die niet op hem lijkt, en van een opa voor zijn kleinzoon die wél op hem lijkt. De kleinzoon, Noah, stelt vragen die alleen een kind durft vragen maar die iedereen die met dementie te maken krijgt, zich vast wel afvraagt.

“Wanneer je iemand bent vergeten, vergeet je dan dát je iemand bent vergeten?”

Het moet gezegd, Backman heeft het gepresteerd om in deze 44 bladzijden meer diepgang te stoppen dan menig auteur soms in een heel boek verwerkt. Het bevat bovendien een arsenaal aan mooie zinnen. Voor een verhaal dat nooit bedoeld was om gelezen te worden, is dat heel wat.