Gebrek aan sciencefictionervaring nekt de schrijfster

2049. De mens is er dan toch in geslaagd de planeet naar de vaantjes te helpen. Oorlogen hebben van de bol een maanlandschap gemaakt waarop nog amper leven en water is. Straling muteerde de overlevenden in sneltempo tot haar- en seksloze wezens, verstoken van pigment ook. Wie kon, ontsnapte naar het ruimtestation CIEL. Daar heerst Jean de Men als een dictator. Vanop CIEL valt hij de aarde nog steeds aan want hij wil kost wat kost Joan van Stof vinden. Toen de oorlog uitbrak was zij een succesvolle kindsoldate die in staat was de natuurelementen te manipuleren. Jean de Men ving haar ooit maar enkel hij weet dat ze ontsnapte en haar strijd tegen hem onverminderd voortzet.  

Lidia Yuknavitch (1963) schreef nooit eerder sciencefiction. Als kind uit een gezin met een vader die haar en haar zuster mishandelde en misbruikte en een alcoholverslaafde moeder, schrijft ze vooral over deze onderwerpen. Ze haalde ooit de selectie van het Amerikaanse olympische vrouwenzwemteam en nam een tijd drugs, en gebruikt ook deze ervaringen in haar boeken. Het boek Joan mag dan wel sciencefiction zijn, maar elementen van Yuknavitch’ eigen ervaringswereld blijven aanwezig. Ze beschrijft extreme vormen van geweld en misbruik, en haar personages zijn niet meer in staat tot seks maar zijn er daarom des te meer door geobsedeerd. Het boek dateert van vorig jaar en werd nu uitgegeven in een vertaling van Thijs van Nimwegen en Anne Roetman.  

De hoofdpersonages in CIEL zijn Christine en Trinculo. Zij schrijft plastieken, een vergevorderde tatoeagetechniek om op de menselijke huid te schrijven. Hij is een genie en vindt allerlei vreemde dingen uit waarmee hij Jean de Men dwarszit. Algauw wordt hij gevangengenomen en ter dood veroordeeld. Voor het zover is, verklapt Trinculo aan Christine dat de lang dood gewaande Joan nog leeft. Terwijl Christine naar haar op zoek gaat, schrijft ze het verhaal van Joan. Zo leert de lezer dit verhaal kennen.  

Joan is in dit boek een Française, opgegroeid in de buurt van Orléans. Ze strijdt voor haar idealen en belandt zelfs op de brandstapel. Meer hints heeft de gemiddelde lezer niet nodig om te beseffen dat Yuknavitch een moderne hervertelling heeft geschreven van het verhaal van Jeanne d’Arc. Afgezien van wat raakpunten, blijft er van het originele verhaal echter niets over. Ook Jean de Men en Christine zijn gebaseerd op historische figuren, namelijk de dertiende-eeuwse Franse schrijver Jean de Meun en de veertiende-eeuwse schrijfster Christine de Pizan. Christine de Pizan was een fervent tegenstandster van de ideeën van Jean de Meun, net zoals Christine en Jean in dit boek tegenstanders zijn.  

Het verhaal lijkt eenvoudig genoeg maar dat is het niet. Het idee is pakken beter dan de uitwerking ervan. Yuknavitch slaagt er vaak niet in om haar ideeën over te brengen op de lezer. Ze werkt ze slechts deels uit en laat de rest over aan de fantasie van haar publiek. Sciencefictionboeken zijn vaak dikker dan gemiddeld, net omdat de auteur wat dingen uit te leggen heeft. Yuknavitch heeft daar lak aan. Een gedurfde keuze, maar in dit geval werkt ze tegen haar. Het aantal losse strengen, onlogische keuzes en onbeantwoorde vragen stapelt zich doorheen het boek op tot één grote spaghetti. Tijdens het eindspel gaat Yuknavitch helemaal los, begint ze steeds vreemdere elementen in het verhaal te introduceren en nemen de gebeurtenissen wendingen die alle verbeelding tarten.  

De conclusie is dat Yuknavitch een briljant idee heeft gehad maar dat ze tijdens het schrijven de pedalen is verloren. Het verhaal is extreem dystopisch en post-apocalyptisch en wordt, naarmate het vordert, steeds vreemder en ongrijpbaarder. Yuknavitch weet niet hoe ze sciencefiction moet schrijven en verliest de continuïteit van de plot volledig uit het oog, waarna vreselijke draken van kunstgrepen nodig zijn om het boek een einde te geven. Het is doodzonde dat Yuknavitch dit idee niet in handen heeft gegeven van een ervaren sciencefictionschrijver.