Allesbehalve een stoffig boek

In 1995 publiceerde schrijver Philip Pullman (1946) het eerste deel van wat De Noorderlicht trilogie zou worden. Een belangrijke hoofdrol daarin was weggelegd voor de twaalfjarige Lyra Belacqua die in Engeland leeft, maar dan in een parallelle wereld. In het Nederlands verschenen de drie delen in respectievelijk 1996 (deel 1) en 2002 (delen 2 en 3). De trilogie werd ook verfilmd. Dit jaar startte Pullman met een nieuwe trilogie die over dezelfde wereld verhaalt. Het eerste deel, getiteld Het boek van Stof – La belle sauvage, speelt zich ongeveer 12 jaar voor de eerste trilogie af.  

Malcolm Polstead is elf en woont met zijn ouders in hun herberg, ‘The Trout’. Buiten de schooluren werkt hij daar, samen met Alice, een vijftienjarig meisje uit het dorp dat weinig praat. Malcolm is slim, nieuwsgierig, dol op zijn boot ‘La Belle Sauvage’, en een graag geziene bezoeker in het naburige klooster, waar hij de nonnen helpt bij klusjes. Zijn wereld verandert op het ogenblik dat een zes maanden oude baby met de naam Lyra in het klooster wordt binnengebracht. Snel daarop komen meermaals vreemde bezoekers naar de herberg en stellen Malcolm vragen over het kind. De nonnen op hun beurt beginnen het klooster te versterken en beveiligen, wat Malcolm doet beseffen dat de baby gevaar loopt. Als hij per toeval ook nog eens in het bezit komt van een geheim document en als gevolg daarvan zelf in gevaar dreigt te komen, rest hem tijdens een stormnacht die het halve land laat overstromen niets anders dan samen met Alice en Lyra in zijn boot te vluchten, op zoek naar een veilig onderkomen voor de baby.  

Malcolm en Lyra zijn voor de lezers van de eerste trilogie oude bekenden. Ook een aantal andere personages, of mysterieuze toestellen die in deze parallelle wereld van belang zijn, zoals de alethiometer, zijn dat. Dat deert echter niet want La belle sauvage is zodanig geschreven dat ook nieuwe lezers meteen kunnen aanpikken. De dæmonen (een ziel in de vorm van een pratend dier die ieder mens bij zich draagt) zijn hierop de uitzondering maar behoeven in feite ook geen uitleg. Pullman legt de dingen helder uit en maakt gebruik van zeer eenvoudige taal, met geregeld wat herhaling. Wetende dat Pullman een schrijver is van kinder- en jeugdboeken en dat De Noorderlicht trilogie prijzen won in de categorie jeugdfictie, mag dit niet verbazen want jawel, ook La belle sauvage is een jeugdboek. Voor welke jeugd precies, dat is echter de vraag, en meteen het enige zwakkere element van het boek.  

Malcolm is elf en men kan aannemen dat kinderen van die leeftijd daarom tot de doelgroep behoren. De taal die Pullman hanteert, bevestigt dat, en ook het feit dat Malcolm en zijn leeftijdsgenoten erin slagen een zekere macht uit te oefenen over volwassenen, doet dat. Kinderen smullen natuurlijk van het type verhaal waarin een kind de volwassenen te slim af is. Maar dan is er ook nog Alice, die in het begin van het verhaal amper aan bod komt maar later steeds belangrijker wordt. Naarmate Alice meer aandacht krijgt, zie je ook bepaalde thema’s aangeraakt worden die eerder geschikt zijn voor een jongere van Alice’ leeftijd, vijftien dus. Zo krijgt Malcolm meer dan kinderlijke belangstelling voor Alice, wil men hem als lokaas gaan gebruiken voor iemand die op jongetjes valt, of gaat hij het gevecht aan met een volwassene en slaat hem – jawel – dood. Sommige elementen van de hoofdplot zijn wellicht ook nog iets te moeilijk voor de doorsnee elfjarige. Het Rusakov-veld is een voorbeeld hiervan en als Pullman het daarover heeft, hanteert hij plots een taal die zelfs voor sommige volwassenen te hoog gegrepen is. De vraag voor wie dit boek nu precies bestemd is, blijft daarom onbeantwoord.  

Inhoudelijk is dit echter wel een prima boek voor de fantasyminnende jeugd, heel geschikt voor onder de kerstboom. Het is een mix van realistische en magische elementen en na een wat aarzelend begin gebeurt er heel veel in dit boek. De elementen die niet voor elke leeftijd even geschikt zijn, bepalen slechts een klein gedeelte van het boek en mogen zeker niet afschrikken om het toch te gaan lezen. Op het einde lossen de dingen zich wat al te makkelijk op maar dat voelt niet fout aan, gelet op de doelgroep. Bovendien zijn er nog heel veel open vragen niet beantwoord zodat het boek afsluit met een verwachtingsvol ‘Wordt vervolgd’.