Is lang leven ook zinvol leven?

Matt Haig (1975) is een Engelse schrijver van zowel fictie als non-fictie en schrijft voor kinderen en volwassenen. Zijn boeken werden reeds in een dertigtal landen vertaald. Een van zijn populairste boeken is een non-fictieboek over depressie. Hij kreeg er zelf mee te maken toen hij een twintiger was maar overwon de aandoening en schreef daarover Redenen om te blijven leven. Zijn nieuwste boek, Het eeuwige leven, lijkt wel een fictieversie daarvan. Ook hier staat blijven leven centraal. Het werd vertaald door Monique ter Berg.

Het boek vertelt het verhaal van Tom Hazard vanaf zijn kinderjaren tot nu. Klein detail: Tom werd geboren in Frankrijk op 3 maart 1581 en is dus al meer dan 400 jaar oud. Hij lijdt aan anageria, waardoor hij heel traag veroudert, ongeveer één jaar per veertien à vijftien jaar. Helaas gaat dit gepaard met weinig rozengeur. Tom moet regelmatig verhuizen en van identiteit veranderen. Tijdens zijn jonge jaren zorgt zijn conditie voor persoonlijk leed. Zijn moeder wordt verdronken als vermeende heks en hij is genoodzaakt zijn vrouw Rose en hun dochter Marion, die ook anageria heeft, achter te laten omdat zijn eeuwige jeugd gevaarlijk voor hen wordt. Dat tekent zijn verdere leven. In 1891 ontmoet hij Hendrich die nog veel ouder is dan hij. Hij leidt een organisatie die anageriapatiënten opspoort en helpt beschermen. Elke acht jaar krijgen ze een nieuwe identiteit, en als tegenprestatie voeren ze af en toe een recruteringsopdracht voor de organisatie uit. Wel is het ze verboden om verliefd te worden. Hendrich belooft bovendien dat hij zal zoeken naar Toms spoorloze dochter. Wat Tom zelf het liefste wil, na het terugvinden van zijn dochter, is rust. Die meent hij nu te hebben gevonden in een aanstelling als leraar geschiedenis. Maar daar geeft ook Camille les, een lerares Frans waar hij niet verliefd op mag worden.

Het boek verloopt min of meer volgens een vast patroon: een hoofdstuk in het heden, een hoofdstuk in het verleden, dan weer heden, dan weer verleden. Welk verleden dat is, hangt er maar vanaf waar Tom op dat ogenblik aan denkt of mee bezig is. De sprongen terug zijn niet chronologisch maar dat deert totaal niet. De hoofdstukken zijn doorgaans kort en worden levendig verteld (want Tom was er immers steeds zelf bij), wat het boek een aangenaam tempo geeft.

Een boek schrijven dat in elk genrehokje past, is onbegonnen werk, maar Haig vult er toch vele. De ziekte van Tom maakt het de schrijver mogelijk door flashbacks heen en weer te reizen in de tijd. Het voelt aan als tijdreizen zonder tijdmachine en geeft het boek een sciencefictionsfeertje mee. Dat Tom al meer dan 400 jaar leeft, geeft de schrijver meteen ook de kans om een deels historische roman te schrijven. Dat doet hij bovendien niet zonder humor. De zoektocht naar Toms dochter en het voortdurend wegvluchten van belagers leveren spannende elementen op. En voor de romantisch aangelegde lezers zijn er natuurlijk Rose en Camille.

Omdat Haig zoveel genres aanraakt, is er geen ruimte om echt heel diep in eender welk genre door te dringen. Tom is ook niet de meest actieve hoofdpersoon. Dat geeft soms de indruk dat het verhaal wat vrijblijvend en oppervlakkig is. Maar dat klopt niet. Niet het verhaal is immers belangrijk hier, maar wel hoe Toms zelfbeeld zich vormt door wat hij meemaakt. De schrijver laat zien dat zelfs een ervaren “lever” pas echt ten volle leeft als hij het verleden een plaats geeft. In een tijd van plastische chirurgie, botox en Photoshop biedt Haig een verfrissende en alternatieve kijk op de drang naar eeuwige jeugd en een lang leven. Terecht wordt vastgesteld dat wie een kort leven geleefd heeft, meer heeft genoten dan wie een lang leven onderging en alleen maar naar het leven gekeken heeft. Een kleine 350 bladzijden telt dit boek. Het voelt amper als 100.