Grappig reflecteren door en over de dood van een dierbare

Als de Britse, maar nu in Spanje wonende Thomas Sanders op het punt staat een congres van fysiotherapeuten toe te spreken in Amersfoort, krijgt hij bericht dat hij dringend naar huis moet omdat zijn moeder op sterven ligt. Dat probeert hij maar onderweg krijgt hij met heel wat obstakels te maken, zoals een onverwachtse file op weg naar de luchthaven, een luchthavenbeambte die absoluut wil dat hij bewijst dat dat vreemde ding in zijn handbagage geen wapen is maar wel een anaal massagetoestel, zijn onvermogen om van zijn zus te weten te komen in welk hospice zijn moeder verblijft, enz. Bovendien belt een vriendin van hem net dan op omdat haar zoon haar man het ziekenhuis in geslagen heeft. Zij neemt geen genoegen met een op sterven liggende moeder en staat erop dat Thomas de lont uit het kruitvat komt halen. Alhoewel Thomas zijn moeder absoluut nog iets belangrijks wil zeggen, lijken alle gebeurtenissen erop gericht hem bij zijn moeder weg te houden tot het te laat is.  

In In extremis lopen de dingen, zoals de titel al zegt, in extremis niet zoals ze zouden moeten lopen. Hoe Thomas ook probeert zijn moeder te zien, altijd schijnt er iets tussen te komen. Dat levert een aantal hilarische situaties op, zoals deze met het massagetoestel. Ondanks het ernstige karakter van een op sterven liggende moeder brengen de gebeurtenissen je in het eerste deel van het boek dan ook regelmatig aan het lachen. Het heeft er alle schijn van dat het boek niet anders kan dan ontaarden in slapstickhumor. Maar dat doet het niet. Auteur Tim Parks (1954) stopt al snel heel wat meer in het boek dan enkel deze grappige situaties. Hoofdpersonage Thomas heeft wel wat te stellen met zichzelf, zijn familie en zijn vrienden en onderweg naar huis komt alles bovendrijven. Hij denkt onder andere na over het voorbije leven van zijn religieuze ouders, of over zijn eigen mislukte huwelijk en zijn nieuwe relatie met een jonge Spaanse vrouw die amper drie jaar ouder is dan zijn oudste zoon. Hij weet dat hij in zijn leven een paar dingen moet veranderen, maar blijft hangen in een status quo. Thomas vraagt zich af of het wel mogelijk is om aan je afkomst te ontsnappen en iets te veranderen aan wat genetisch ingebakken lijkt. Hoe verder het boek vordert, hoe serieuzer het daarom ook wordt, en hoe meer plaats religieuze (maar ook andere) overpeinzingen beginnen in te nemen.  

Het is bewonderenswaardig hoe Parks serieuze onderwerpen en grappige momenten samen in één tekst heeft gegoten zonder dat het ene afbreuk doet aan het andere. De ernstige momenten vloeien naadloos over in de grappige. De begrafenis van Thomas’ moeder – die komt er uiteindelijk toch – is het enige, ietwat lang uitgerekte, deel van het boek waar geen plaats is voor humor. De auteur schreef net niet de hele begrafenis uit, wat toch een beetje te veel van het goede is.  

Thomas wordt voorgesteld als een besluiteloze man en Parks heeft dat treffend weergegeven door Thomas geregeld te laten stilvallen terwijl hij eigenlijk – en liefst dringend – tot actie moet overgaan. Parks toont zich een meester in het vertragen van een scene. Het is wel vaker vechten tegen de aandrang om snel een paar bladzijden over te slaan omdat je wil weten hoe het verder gaat. Hemeltergende klasse van de auteur.  

De vele superlatieven die de uitgevers voor- en achteraan op de covers plaatsten, zijn wellicht wat te veel van het goede want die geven de indruk dat het boek een nooit eerder gezien meesterwerk is. Dat is het niet. In extremis is echter wel een aangename leeservaring, sterk geschreven, maar is niet het soort boek dat een onuitwisbare herinnering nalaat.