Metaforisch en toch met de voeten op de grond
Medea, de Griekse tragedie van Euripides, dateert van 431 v.C. en is bijna 2.500 jaar later al een onnoemelijk aantal keer vertaald, herwerkt, bewerkt en zelfs verfilmd. Vlakbij huis bewerkte Tom Lanoye de tragedie in 2001 nog voor toneel. En nu is hier, anno 2017, opnieuw een Engelse bewerking van de hand van David Vann. En alhoewel amper verschenen in het Engels, is ook de Nederlandse vertaling door Arjaan en zijn zoon Thijs van Nimwegen al uit, met als titel Klare lucht zwart.
David Vann (1966) is voor het schrijven van deze herwerking niet over één nacht ijs gegaan. Hij werkte mee aan Building Pharaoh’s Ship, een tv-experiment waarbij een Egyptisch zeilschip uit de tijd van de farao’s volledig werd nagebouwd en vervolgens op de Rode Zee werd uitgetest. Vann was betrokken bij de bouw van het schip en was er vervolgens gezagvoerder van. Deze ervaringen verwerkte hij in Klare lucht zwart, waarvan een niet onaanzienlijk gedeelte zich afspeelt op het zeilschip Argo (dat op de achterflap foutief Argos heet, wat de naam van de bouwer van de Argo is). Vann las de tragedie een kwarteeuw geleden en is sindsdien gefascineerd geraakt door Griekse tragedies. Hij vindt dat al zijn boeken eigenlijk Griekse tragedies zijn, maar pas een viertal jaar geleden voelde hij zich klaar om er werkelijk een te bewerken.
"Haar vader een gouden gelaat in duister. In fakkellicht verschenen boven het water en weer vervaagd. Gelaat van de zon, afstammeling van de zon. Verraad en woede."
Op deze wijze vangt Klare lucht zwart aan op de Argo. Jason en zijn Argonauten hebben het Gulden Vlies te pakken gekregen met de hulp van Medea en nu zijn ze op de vlucht voor Medea’s vader, die hen woedend achtervolgt. Medea offerde haar broer en gooit nu geregeld stukken van zijn lichaam in zee, die vervolgens door haar vader worden opgevist, wat hem vertraagt. Zo slagen Jason en Medea erin te ontsnappen en Iolkos te bereiken. Vanaf dan doet Medea haar best om van Jason een koning te maken. Ze toont zich daarin zeer ambitieus – in tegenstelling tot Jason zelf – en gaat probleemloos over lijken.
Vann volgt het verhaal uit de originele Griekse tragedie maar maakt van Medea, die oorspronkelijk een tovenares was, een menselijke priesteres die maar al te goed lijkt te beseffen dat haar bezweringen en tovenarijen niets met magie vandoen hebben. Vann plaatst Medea met beide voeten stevig op de grond en stelt haar vaak voor als een wrede vrouw, maar toch ook als iemand die liefheeft of onderdanig en angstig is. Mythische elementen uit het verhaal, zoals draken, zijn helemaal weggelaten. De dialogen uit het oorspronkelijke toneelstuk heeft Vann vervangen door een quasi-monoloog, verteld vanuit het gezichtspunt van Medea.
Wie verwacht dat Vann een hapklare, moderne versie van dit toneelstuk heeft gemaakt, komt bedrogen uit. Hij serveert een opeenvolging van half afgewerkte zinnen, vaak zonder persoonsvorm, suggestief ook, een veelheid aan impressies en metaforen. Zonder meer meesterlijk verteld, maar de vertelstijl is wel even wennen. Je leest de eerste paragrafen niet zonder even met de ogen te knipperen maar raakt de stijl na enige tijd wel gewend en merkt dan dat hij werkt.
Dit boek is geen 21ste-eeuwse fastfood maar een maaltijd die met zorg gekauwd dient te worden. Hier moet je je aandacht bijhouden. Het helpt ook als je de oorspronkelijke tragedie en ook deze van het Gulden Vlies die hieraan vooraf gaat, kent (desnoods pluk je een samenvatting van internet), want Vann plaatst slechts de stippen die de lezer zelf nog door lijnen moet verbinden. Wat voorkennis helpt dan. Dat verbinden blijkt echter alsmaar beter te gaan, naar het einde toe haast vanzelf. Beseffen dat je het boek doorgrond hebt is nog de grootste beloning die je als lezer krijgt.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marvin O.
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
