Experimenteel en surrealistisch
Drie generaties ijsberen, waarvan we er twee uit de werkelijkheid kennen, dat was voor de Japans-Duitse schrijfster Yōko Tawada (1960) de leidraad waarrond ze een bijzonder verhaal schreef. De naamloze berin van de eerste generatie woont in de voormalige Sovjet-Unie waar ze in het circus werkt. Op een gegeven moment schrijft ze haar biografie die een bestseller wordt. Later verhuist ze naar West-Berlijn om uiteindelijk in Canada te gaan wonen. De berin van de tweede generatie is Toska, dochter van de eerste berin, die vanuit Canada naar Oost-Duitsland gemigreerd is om er in het circus te gaan werken. Toska is gemodelleerd naar Tosca, de moeder van het schattige Duitse ijsbeertje Knut. Knut is ook in dit boek de beer van de derde generatie. Zijn (ware) verhaal wordt hier verteld als afsluiter.
Het bijzondere aan Memoires van een ijsbeer is dat ieder van de drie beren het verhaal zelf vertelt. Tawada heeft ze gepersonifieerd en in een wat surrealistische context geplaatst van beren die tussen de mensen leven en door de mensen niet als dieren beschouwd worden. Toch niet altijd tenminste want Tawada wisselt het perspectief in het boek vlot af tussen de beer als mens en de beer als dier. Dit maakt het verhaal enerzijds wat sprookjesachtig, maar anderzijds ook verwarrend. Het is niet altijd duidelijk waar het boek de grens tussen sprookje en realiteit kruist en hoe men het geschrevene moet interpreteren. Dat men tijdens het lezen van dit boek wel eens het noorden kwijtraakt, is een understatement van jewelste.
Hoofdstuk 1, dat geschreven wordt door de naamloze grootmoeder-ijsberin, leunt het dichtste aan bij een sprookje. De dieren bezitten uitgesproken menselijke eigenschappen. Ook al is het bevreemdend, boeiend is deze insteek in ieder geval. Tawada doet rake observaties wanneer ze de gedragingen van mensen beschrijft vanuit het perspectief van een beer. Hoofdstuk 2, geschreven door Toska, valt dan weer erg tegen. Toska woont in een circus en beschrijft circusacts en haar wat zweverige visie op de wereld. Of ook zij werkelijk met mensen praat of slechts droomt, wordt nooit duidelijk. De originele invalshoeken uit het eerste hoofdstuk ontbreken en Toska’s verhaal sleept erg aan. Hoofdstuk 3 is het meest realistische. IJsbeertje Knut leeft heel zijn leven in de dierentuin en zijn wedervaren wordt beschreven naar waarheid, maar opnieuw geobserveerd door de beer zelf, nu zonder verbale communicatie met mensen. Tawada heeft hier minder fantasie nodig want ze beschrijft Knuts werkelijke verhaal. In dit deel legt ze haar ei door de beschrijving van hoe Knut tegen de menselijke gedragingen aankijkt. Het is het meest grappige en ontwapenende deel, maar ook het meest tragische. Tawada heeft op een poëtische manier in woorden gevangen hoe triest en eenzaam Knuts leven in gevangenschap wel was.
Het originele, Duitstalige boek, dateert al van 2014 maar werd nu pas in het Nederlands uitgegeven. De vertaling is van de hand van Gerrit Bussink. De titel van het boek is geleend van de Engelse vertaling en is ontoereikend. Het gaat allereerst om memoires van drie ijsberen maar het originele Etüden im Schnee geeft bovendien veel beter de zweverige en experimentele sfeer weer waarin het boek gedompeld is. Taalkundig is het een zeer bekoorlijk boek dat ook lezing verdient omwille van de originele kijk op het vreemde schepsel ‘mens’ en diens omgang met dier en planeet. Verder rijst toch wel regelmatig de vraag waar de schrijfster naartoe wil en hoe bepaalde stukken te interpreteren zijn. Dat Tawada niet eenduidig heeft gekozen voor beren die zich als mensen gedragen of beren die zich als dieren gedragen, maar daar non-stop tussen balanceert, heeft tot gevolg dat de lezer zich nooit met de beren kan identificeren. Omdat de drie hoofdstukken qua stijl en aanpak heel verschillend zijn, zullen de meeste lezers wel van een of twee hoofdstukken houden maar van de/het andere dan weer helemaal niet, wat een invloed heeft op de algemene waardering voor het boek.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marvin O.
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
