Tragische maar sfeervol gebrachte liefdesgeschiedenis

De beroemde schilder Edgard Degas is door een oogziekte blind geworden. Het huis dat hij bewoont zal worden afgebroken en hij moet dus een nieuw onderkomen zoeken voor zichzelf, zijn papieren archief en zijn enorme collectie schilderijen en beelden. Hij is dan al 78 jaar oud en zijn leeftijd en blindheid maken het hem onmogelijk dat zelf te doen. Hij krijgt hulp van een jonge vrouw die, voor zover Degas weet, is aangenomen door zijn vriend Paul Durand-Ruel. Maar dat is niet zo. De vrouw heeft een eigen agenda en die heeft alles te maken met Estelle Musson, een Amerikaanse nicht van Degas en – in dit boek althans – zijn onmogelijke liefde. Terwijl ze samen door alle paperassen gaan, brengt de vrouw het gesprek steeds weer op Estelle. Maar waarom?

Arthur Japin (1956) voorstellen is voor de meeste lezers wellicht niet nodig. Hij wijdt zich al enkele decennia aan fictie waaraan vaak een autobiografische of ware historische gebeurtenis ten grondslag ligt. Hij begon al tijdens zijn jeugd te schrijven als verdediging tegen pestgedrag waar hij slachtoffer van was, maar werd uiteindelijk acteur. In 1987 stopte hij met acteren om zich voltijds aan schrijven te wijden, maar het duurde bijna tien jaar voor hij debuteerde. Niet zonder succes want hij prijkt met maar liefst zes boeken in de Hebban 1000. Zijn best gewaardeerde roman hiervan is voorlopig Een schitterend gebrek uit 2003 waarmee hij de Libris Literatuur Prijs won. Mrs. Degas is zijn twintigste roman.

De kennismaking tussen de jonge vrouw en Degas in 1912 verloopt bij aanvang stroef, en dat laat zich voelen bij het lezen. De vrouw moet werken om het vertrouwen van de schilder te winnen en conversaties stokken. Ze schrijft dat neer in een aantal verslagen die bestemd zijn voor haar – ons al eveneens onbekende – opdrachtgever, en die eerste verslagen zijn onwennig. Het verhaal lijkt daarom niet goed uit de startblokken te schieten, maar dat verandert zodra de auteur terugkeert in de tijd, naar een jongere Degas die in 1863 zijn nicht Estelle leert kennen wanneer zij de Amerikaanse Burgeroorlog ontvlucht. Vanaf dan dompelt Japin zijn lezers ongenadig snel onder in een boeiende liefdesgeschiedenis.

Beide tijdsperioden kennen een andere dynamiek. Er is enerzijds de oude en norse Degas die zich niet bepaald meegaand opstelt, en anderzijds is daar een jonge, gedreven en passionele Degas die nog een leven voor zich liggen heeft, maar worstelt met een eigen identiteit. Japin is er uitstekend in geslaagd de sfeerverschillen tussen beide perioden tot uiting te brengen met passende beschrijvingen van omgangsvormen en gebruiken, maar ook met aangepast taalgebruik. De schrijver hanteert keurig, niet al te modern Nederlands, evenwel zonder dat het verhaal ooit oubollig wordt of zijn speelsheid verliest. Dit Nederlands zonder moderniteiten en niet ten prooi gevallen aan de Engelse ziekte leest zoveel prettiger dan de hedendaagse variant en doet het boek eer aan.

De identiteit van de mysterieuze jonge vrouw laat zich bij aanvang niet raden, maar wordt op een bepaald ogenblik wel duidelijk, ook al volgt de bevestiging ervan pas heel laat. Dat de lezer zelf mee kan denken over haar identiteit, is een prettige bijkomstigheid en geeft het verhaal een tikkeltje spanning mee. Een andere aardigheid is de opname van de (geromantiseerde) ontstaansgeschiedenis van enkele schilderijen van Degas. Die geschiedenis komt nog meer tot leven als men de afbeeldingen (niet in het boek opgenomen) erbij neemt tijdens het lezen.

2020 lijkt het jaar van Estelle Musson te worden, want niet alleen Japin liet zich door de nicht en schoonzus van Degas inspireren. Minder dan een week voor Japin debuteerde de Brits-Amerikaanse Linda Stewart Henley al met een boek getiteld Estelle: A Novel, waarin de reis van Degas naar Amerika en de invloed van Estelle op de schilder uit de doeken wordt gedaan. Degas is duidelijk niet vergeten en schrijvers blijven nieuwe insteken vinden waarmee ze ons verrassen en vermaken. Wat Mrs. Degas betreft is die missie zonder meer geslaagd.