Indrukwekkend in zijn eenvoud

In Vlaanderen is het voornamelijk Lieven Scheire, de man van Sien Volders (1983), die met alle aandacht aan de haal gaat. Sinds 2017 probeert Volders daar iets aan te doen. Ze debuteerde overtuigend met Noord. De kranten vonden het een driesterrenboek, maar de lezers staken in groten getale de middelvinger op naar de recensenten ervan en beloonden het boek met een gemiddelde van vier komma nog wat, lazen het de Hebban 1000 in en stemden het tot op de shortlist van de Hebban Debuutprijs. Na drie jaar is het langverwachte vervolg er. In het al even kortgetitelde Oogst wordt de lezer een inkijk geboden in het leven van Roemeense seizoensarbeiders op Sicilië.

Sinds de toetreding tot de EU hebben bepaalde groepen Roemenen het moeilijk. Ook voor Alina en haar ouders is dat het geval. Ze baatten een goed draaiende kruidenierszaak uit, maar toen de grenzen opengingen, stroomde de concurrentie binnen in de vorm van supermarkten, en al snel wist de familie niet meer van welk hout pijlen te maken. Alina’s achterneef lijkt het wel nog goed te hebben. Hij gaat jaarlijks een aantal maanden op Sicilië werken als seizoensarbeider en Alina besluit dat ook te doen. Haar zoon Lucian kan mee en zal op het eiland naar school gaan. Hij sluit vrij snel vriendschap met twee andere jongens, maar voor Alina ligt het anders. Uitbuiting en racisme worden de kern van haar bestaan.

Het klinkt alsof dit een donker boek is, maar dat valt in werkelijkheid erg mee. Het is waar dat de roman geen al te vrolijk beeld schept van de omstandigheden waaronder de seizoensarbeiders moeten werken. Alina krijgt zelden positief nieuws te horen en haar pad ligt vol obstakels, maar ze is veerkrachtig en ziet tegenslagen met opgeheven hoofd tegemoet. Ze weet van aanpakken en navigeert, zij het niet altijd moeiteloos, tussen alle moeilijke momenten door en put vreugde uit de kleine dingen des levens. Haar zoon Lucian, die jong is en flexibel, handhaaft zich ogenschijnlijk beter, maar heeft uiteindelijk meer moeite met de gang van zaken.

Volders heeft zich de details die dit verhaal realisme geven, mooi eigen gemaakt. Ze beschrijft de situatie in Roemenië even vanzelfsprekend als de gang van zaken op Sicilië, met details die je van een lokale bewoner verwacht, maar niet van een buitenstaander. Ze luistert het verhaal op met typische gebruiken, met folklore, lokale muziek, maar ook met stukjes taal uit het Roemeens en Siciliaans bijvoorbeeld. Ook de spanningen tussen de lokale bevolking en de seizoensarbeiders komen knap uit de verf. Er is een getalenteerd observator nodig om al deze finesses op te merken en een getalenteerd schrijver om ze vervolgens ook even sprekend op papier te krijgen.

‘Links en rechts op de hellingen naast de weg staan grote cactussen. Aan de linkerkant die grote platte schijven die je hier overal ziet, met bovenaan vruchten die op pomponnetjes lijken. Mickey Mouseplanten, noemt Lucian ze in gedachten. Aan de rechterkant staan agaves. Metershoog, met brede, grijsgroene bladeren die als gekartelde tongen naar buiten plooien aan de punt. Massief hangen ze over de hoge kant van de weg heen. Slangentongen.’

De auteur spreidt een warm taalgevoel tentoon en vat met gepaste woorden emoties die bij een personage passen. Geen overmatige vreugde als zoiets niet in het karakter van een persoon zit, net zomin als overdreven boosheid of verdriet, noch assertiviteit als iemands culturele achtergrond dat onwaarschijnlijk maakt. Ook de omgeving wordt rijk, gedetailleerd en beeldend beschreven, vaak met rake bewoordingen die ellenlange beschrijvingen overbodig maken. Dit is een gave waarmee Volders ook in Noord al uitpakte en het blijft mooi om te lezen. Maar laat je door die schoonheid niet in de luren leggen. De harde realiteit waarover ze schrijft komt wel degelijk stevig binnen. Dit is op alle vlakken een krachtig boek, indrukwekkend in zijn eenvoud.