Veel potentieel, uitwerking erg karig

Op zijn vijfentachtigste besluit Ronny Ganpat naar Suriname te reizen en een bezoek te brengen aan wat ooit Plantage Wildlust was. Zijn vader was hier als jonge knaap contractarbeider, net op het ogenblik dat Oscar Brouwer en zijn vrouw Janna er hun intrek namen. Het kersverse paar was meteen na nieuwjaar 1912 vanuit Nederland afgereisd omdat Oscar was aangesteld als nieuwe directeur van de plantage, en, zoals later zou blijken, ook de laatste. Eenmaal daar ondervinden ze al snel dat er van een rustig leven in het tropische Suriname weinig terecht komt. Tijdens zijn bezoek klampt Ronny de plaatselijke gids aan om zoveel mogelijk over zijn vader, de plantage en het echtpaar Brouwer te weten te komen.

Tessa Leuwsha (1967) is Nederlandse van geboorte, maar emigreerde in 1996 naar Suriname, het geboorteland van haar vader. Ze kwam er oorspronkelijk naartoe als gevolg van een opdracht om een reisgids over het land te maken, en is er gebleven. Ze werkte als freelance journaliste toen ze in 2005 debuteerde met de roman De Parbo-blues, maar is nu documentairemaker en ook cultureel attaché bij de Nederlandse ambassade. Alle boeken die ze schrijft, spelen zich in Suriname af en zo dus ook Plantage Wildlust.

Het verhaal is gebaseerd op ware feiten, maar de personages zijn fictief. De feiten haalde ze uit archieven, naslagwerken en interviews met nazaten van contractarbeiders die op de plantages werkten. Hoewel de personages verzonnen zijn, heeft de schrijfster de namen van een aantal inheemse bewoners die in het boek voorkomen, ontleend aan mensen die echt geleefd hebben. Zo toont de foto vooraan op het boek de werkelijke Alma en Rambaroos die in het boek belangrijke rollen op zich nemen. Zij verbleven in werkelijkheid op Plantage Peperpot. In een nawoord beschrijft Leuwsha heel duidelijk wie echt heeft bestaan en wie niet, en welke gebeurtenissen als verzonnen mogen worden beschouwd.

Leuwsha schrijft zonder veel opsmuk. De hoofdstukken zijn kort en belichten in chronologische volgorde het leven van Oscar en Janna, en dit vanaf hun huwelijk tot aan hun terugkeer naar Nederland. Tussen die twee gebeurtenissen zit niet zo heel veel tijd, maar toch wel enkele jaren. De schrijfster laat het tijdsverloop echter vaag en slechts via indirecte aanwijzingen kan de lezer afleiden dat er enige tijd tussen twee hoofdstukken verstreken is. Uit deze periode wordt hier en daar een gebeurtenis gelicht, beschrijvend vooral, en weinig verhalend. De schrijfster diept niet echt iets uit en schrijft vrij emotieloos. De meeste zinnen zijn kort en er wordt maar heel karig gebruikgemaakt van adjectieven om iets meer dimensie te geven aan de dingen. Belangrijke, levensbepalende gebeurtenissen krijgen niet meer aandacht dan de akkefietjes. Wat de personages voelen, of hoe ze zich ten opzichte van elkaar opstellen, daar is maar zelden aandacht voor. Aan het einde van het boek zijn de belangrijkste figuren daarom helaas nog steeds onbekenden.

De schrijfster had het verhaal aangrijpend kunnen brengen, daar is meer dan voldoende gelegenheid toe, maar ze koos er zoals gezegd voor dat niet te doen. Het boek is een weinig logische aaneenschakeling van losse momenten die de relatie belichten tussen de contractarbeiders en de Nederlandse plantage-eigenaars. Thema’s als uitbuiting en corruptie worden even aarzelend aangeraakt, maar door het ontbreken van een uitgewerkte historische context leert het boek de nieuwsgierige lezer niet zo veel. Jammer, want gelet op de journalistieke achtergrond van de schrijfster en de research die ze deed, had dit het sterke punt van deze roman kunnen worden. De lezer die vooral vermaak zoekt in een boek en hoopt op avontuur, intrige of romantiek, blijft eveneens in de kou staan omdat het verhaal niet groeit en de personages geen band krijgen met elkaar. Het potentieel is er, maar wordt niet benut en dus komt de roman nooit echt van de grond.