Houellebecq heeft dringend nood aan een oog voor zelfcensuur

Florent-Claude Labrouste is zesenveertig. Hij haat zijn voornaam maar verder verwijt hij zijn ouders niets, ook al stapten zij samen uit het leven zonder hun zoon hierbij te betrekken. Labrouste is ook depressief. Alleen Captorix, “een wit, ovaal, deelbaar tabletje”, houdt hem op de been. Met dit antidepressivum kan hij min of meer functioneren.

“De meest voorkomende nadelige bijwerkingen van Captorix waren misselijkheid,
verdwijning van de libido en impotentie.
Van misselijkheid had ik nooit last gehad.”

Michel Houellebecq (1956) is het schrijverspseudoniem van Michel Thomas. Deze Fransman schrijft romans, gedichten en toneelstukken en regisseert ook films. Het pseudoniem is een eerbetoon aan zijn grootmoeder die hem vanaf zijn zesde in huis nam omdat zijn ouders zich niet voor hem interesseerden. De intelligente knaap schopte het tot landbouwingenieur maar kreeg een depressie na een echtscheiding. Die hakte er zwaar in en Houellebecq moest meermaals in een psychiatrische instelling behandeld worden. Dat het hoofdpersonage in Serotonine zelf ook depressief is, komt dus niet zomaar uit de lucht gevallen. Houellebecq weet hoe dat voelt. Het is ook niet voor het eerst dat hij een depressief hoofdpersonage opvoert.

Labrouste meent dat zijn leven spoedig zal eindigen en vertelt in dit boek hoe het zover is kunnen komen. Zijn verhaal vangt aan in Spanje, tijdens een korte vakantie met de Japanse Yuzi, zijn vriendin. Hij beschrijft een relatie die op sterven na dood is, een situatie waarin hij zich wel vaker bevindt. Later neemt hij zijn leven en relaties in Parijs onder de loep. Zijn professionele carrière stelt niets meer voor en al zijn relaties kenden een destructief einde. Zijn vriendschap met Aymeric, een jongeman van adel met een eigen kasteel die echter liever landbouwer is, brengt hem uiteindelijk naar Normandië, waar hij getuige is van gewelddadige boerenprotesten en waar hij zich een tijd in eenzaamheid terugtrekt. Hij hoopt dat dat soelaas brengt maar het tegendeel is waar.

Houellebecq schrijft geen romans die kritiekloos onthaald worden. De choquerende fragmenten in zijn boeken gaan nooit onopgemerkt voorbij, en unanieme lofuitingen zijn dan ook nooit zijn deel geweest. Toch is hij als schrijver zeer populair. In zijn thuisland Frankrijk, uiteraard, maar ook daarbuiten want zijn boeken zijn in minstens vijfentwintig talen beschikbaar, waaronder zelfs Chinees, Koreaans en Hebreeuws. Voor ons taalgebied is Martin de Haan de vaste vertaler.

Ook Serotonine ontkomt niet aan de vele choquerende passages. Het begin is best luchtig, en hoewel het hoofdpersonage meteen laat weten dat hij depressief is en daarover zal vertellen, ziet het ernaar uit dat hij op een ludieke wijze naar de totstandkoming van zijn geestestoestand zal navigeren. Dat is merkwaardig want Houellebecq staat niet bepaald bekend als schrijver van opbeurende romans. Maar hij blijft ook dit keer trouw aan zichzelf en voert de lezer al snel mee naar een maatschappelijke ondergang. Hij levert bij monde van Labrouste kritiek op hedendaagse fenomenen zoals landbouwprotesten, terrorisme, de EU. Een positief beeld van de Franse maatschappij biedt de auteur niet, maar niemand had dat verwacht. Dat is immers Houellebecqs dada.

Ondanks die negativiteit is het boek doorgaans niet onaangenaam om te lezen, maar Houellebecq stelt zwaar teleur als hij bewust gaat choqueren omdat hij klaarblijkelijk vindt dat dat van hem verwacht wordt. Hij trekt hiermee zijn roman naar beneden, en helaas is dat ook het enige effect dat hij bereikt. Labroustes Japanse vriendin blijkt seksverslaafd en bedriegt hem voortdurend. De schrijver vindt het daarbij nodig haar het middelpunt te maken van een hondengangbang. Ook meent de schrijver de door de pedofiele buurman van Labrouste opgenomen filmbeelden met een tienjarig meisje in detail te moeten beschrijven. Overbodige scènes waarop geestelijk gezonde lezers niet zitten te wachten. Het zijn fases in het boek waarbij een schare lezers wellicht definitief afhaakt. Houellebecq overschrijdt hier de grens tussen schokkend en walgelijk en duwt het boek een moeras in waar de sterke scènes het niet meer uit krijgen.