Sciencefiction, maar dan een beetje anders

Stories of Your Life and Others was de eerste verhalenbundel van Ted Chiang en werd voor het eerst in 2002 gepubliceerd. De bundel heet sciencefiction te zijn maar Chiang rekt het genre behoorlijk op. Je vindt er geen klassieke sciencefiction in terug met planeten, ruimtereizen en dito schepen. Het aantal buitenaardse rassen in het boek is ook behoorlijk beperkt. Alleen in Story of Your Life kom je er eentje tegen en dan nog speelt het niet bepaald de hoofdrol. Wel brengt Chiang bijna keer op keer een alternatieve wereld die heel dicht bij de onze ligt en waarin soms maar een klein detail anders is dan in de onze. Genoeg om er een heel verhaal rond te bedenken in ieder geval. Chiang publiceert heel weinig, maar de sporadische korte verhalen die hij uitbrengt, winnen wel heel vaak prijzen. Een overzicht van wat in deze bundel te vinden is:

Tower of Babylon [****]
In dit verhaal wordt Hillalum gevolgd die in Babylon aan de slag gaat bij het bouwen van een grote toren tot in de hemel. De bouw van die toren is al eeuwen aan de gang en nu is de expertise van mensen zoals hij nodig voor de laatste fase: het doorboren van de vloer van de hemel. Heel mooi uitgewerkt waarbij mythologie en speculatie knap samenkomen.

Understand [***½]
Een neveneffect van een nieuw medicijn dat mensen met hersenschade kan genezen is dat deze mensen vervolgens superslim worden. Leon Greco is zo iemand maar moet onderduiken omdat de CIA hem koste wat kost wil inlijven. Voor zover hij weet is hij de enige superslimme mens, tot hij ontdekt dat er nog een tweede is die het bovendien op hem gemunt heeft. Leuk bedacht, hoewel het einde een beetje te vergezocht werd.

Division by Zero [****]
Renee, de vrouwelijke helft van een echtpaar, ontdekt dat de fundamenten van onze wiskunde verkeerd zijn. Mentaal kan ze dit niet verwerken. We volgen haar lijdensweg en hoe haar man hiermee omgaat. Het is leuk dat elk van de negen hoofdstukjes begint met een feit uit de historie van de ontwikkeling van de wiskunde. De mentale moeilijkheden van Renee worden goed opgebouwd, maar het einde komt te abrupt en is onbevredigend.

Story of Your Life [*****]
Ook in dit verhaal is wiskunde belangrijk, samen met linguïstiek. Het is gezien de lengte veeleer een novelle en gaat over de komst van de Heptapods, zevenpotige wezens. Het hoofdpersonage is een linguïste die de gesproken en geschreven taal van de Heptapods probeert te begrijpen en hierdoor inzichten over zichzelf, haar leven en het leven van haar dochter verwerft. Een slim opgebouwd verhaal, heel boeiend, en intellectueel uitdagend.

Seventy-two Letters [**]
Robert Stratton ontdekt dat het aantal generaties die een menselijke bloedlijn kan hebben is gelimiteerd tot 100, en dus staat de mens stilaan op uitsterven. Dit gebeurt in een alternatief universum met negentiende-eeuwse trekken, geïnspireerd op Joodse legenden waarin de golem voorkomt. Een tof idee maar het verhaal zelf vond ik behoorlijk wazig en saai. Het bleek niet helemaal mijn ding.

The Evolution of Human Science [**]
Geschreven als een heel kort essay door een zogenaamde metamens die slimmer is dan de klassieke mens. Hij legt uit waarom de klassieke mens toch niet te onderschatten is en vast niet zal uitsterven. Had weinig om het lijf.

Hell is the Absence of God [**]
Zodra een schrijver het woord God laat vallen, of een citaat uit de bijbel, is hij me kwijt. Chiang doet dat hier, door een wereld te bedenken waarin engelen af en toe naar de aarde komen en dan een aantal mensen beïnvloeden, hetzij door hun ziekte of handicap te genezen, hetzij door hun er een te geven. Sommigen sterven ook door de ontmoeting. Ik heb het helemaal gelezen in de hoop op een speciale twist, want het leek initieel nog wel ergens naartoe te zullen gaan, maar de hoeveelheid godblabla nam alleen maar toe en het werd alsmaar minder interessant. Jammer.

Liking What You See: A Documentary [****½]
In de wereld van dit verhaal bestaat calli[agnosia]. Het is een modificatie van het brein waardoor mensen niet meer kunnen zien of iemand mooi of lelijk is. Of juister: ze zien het nog wel wanneer iemand een gezichtsprobleem heeft, maar hebben er niet de mooi-of-lelijk-gevoelens bij en oordelen dus ook niet op die basis. De modificatie is vrij eenvoudig aan en weer uit te zetten in een ziekenhuis. Dit verhaal is opgezet als een documentaire waarin voor- en tegenstanders aan bod komen en ook een tienermeisje gevolgd wordt dat haar calli laat uitzetten nadat ze er 18 jaar mee leefde als minderjarige, omdat haar ouders dat wilden. Tof gedaan. Een sterke afsluiter met iets om over na te denken. Een leuk weetje over dit verhaal is dat het genomineerd werd voor een Hugo Award en dat Chiang die nominatie heeft afgewezen omdat hij vond dat het verhaal te gehaast was, en dat onder druk van de uitgever. Hij vond dat het verhaal daarom niet geworden was wat het had moeten zijn. Het zegt wel iets over de standaarden die de schrijver zichzelf oplegt als hij een van de beste verhalen van het boek niet goed genoeg vond.

De bundel volgt een beproefd principe: hij begint met enkele sterke verhalen en eindigt ook zo, met daar tussenin een paar mindere. Daarna volgt nog een hoofdstukje Story Notes waarin de schrijver uitlegt waar een verhaal vandaan komt. Die achtergrond kan helpen een verhaal beter in context te plaatsen. Ik ontdekte deze nota’s gelukkig meteen en heb daarom de nota bij elk verhaal gelezen nadat ik het verhaal in kwestie gelezen had. Ik vond deze manier van lezen een meerwaarde hebben. Louter mathematisch komt het gemiddelde van de verhalen op 3,25 sterren, maar het zou wat oneerlijk zijn om een kort verhaal van vier pagina’s gelijkwaardig te beoordelen aan de twee novelles van 80 pagina’s. Ik heb genoten van het meeste dat ik las en vond het meestal intellectueel uitdagend, en daarom is deze bundel vlot 4 sterren waard.