Een warme en menselijke tijdparadox

De Canadese Emily St. John Mandel (1979) scoorde al enkele malen goed met haar romans. Zo goed zelfs dat ze meerdere felbegeerde awards in haar kast staan heeft. Die vergaarde ze allemaal met Station Elf uit 2014. Haar vorige boek, Het glazen hotel, belandde dan weer op de favorietenlijst die Barack Obama jaarlijks publiceert. Het is afwachten of Zee van rust evenveel potten breekt.

Het boek vangt aan als klassieke kortverhalenbundel met vier verhalen die zich alle in een andere eeuw afspelen. In 1912 migreert Edwin St. John St. Andrew van Engeland naar Canada onder druk van zijn vader. Zijn visie op het Britse kolonialisme wordt niet geapprecieerd en hij wordt min of meer gedwongen te vertrekken. Tijdens een boswandeling daar heeft hij een vreemde ervaring waardoor hij aan zijn geestelijke gezondheid begint te twijfelen. In 2020 treffen we Mirella Kessler aan die te weten komt dat haar vermiste vriendin Vincent Alkaitis op zee verdronken is. Zij ontmoet Paul Smits, Vincents broer, die haar een video toont waarop vreemde beelden zijn te zien die lijken op wat Edwin meemaakte. In 2203 reist schrijfster Olive Llewellyn van haar woonplaats – de Tweede Maankolonie – naar de aarde om een boeksigneertournee te doen. Op een gegeven ogenblik wordt ze geïnterviewd door journalist Gaspery-Jacques Roberts. Het verbazingwekkende is dat Gaspery-Jacques de niet-bestaande voornaam is van een personage uit het boek waarmee ze tourt. Uiteindelijk belanden we in 2401, waar we Gaspery-Jacques opnieuw ontmoeten. Ook hij woont in de Tweede Maankolonie die nu Nachtstad wordt genoemd als gevolg van een defect aan de koepel over de stad. Hij besluit bij het Tijdinstituut te solliciteren naar een baan als tijdreiziger. Met alle gevolgen van dien ...

De eerste drie verhalen lijken oorspronkelijk niets met elkaar gemeen te hebben. Pas in het vierde wordt een rode draad blootgelegd en wordt langzaamaan duidelijk waar al het voorgaande toe diende. Die drie eerste verhalen zijn vrij langdradig en stellen de nieuwsgierigheid van de lezer op de proef. De gedachtegangen van de protagonisten zijn niet altijd relevant voor het boek en lijken veeleer een middel voor Mandel om haar mening te uiten over onderwerpen die momenteel relevant zijn. De auteur verstaat gelukkig de kunst om de lezer toch te prikkelen met kleine bijzonderheden. De nevenpersonages in het tweede verhaal bijvoorbeeld zijn de hoofdpersonages uit Het glazen hotel. Een belangrijke scène uit dat boek tussen twee personages wordt opnieuw verteld maar bekeken vanuit de andere persoon. Dat is prettig voor wie Het glazen hotel las, al is het niet nodig het gelezen te hebben om Zee van rust te begrijpen. In Olive uit het derde deel herkennen we de auteur zelf. Zowel professioneel als privé is Olive een fotokopie van Mandel. In 2203 staat een pandemie – SARS-12 – op uitbarsten en via Olive schreef Mandel haar eigen ervaringen met de Covid-19-lockdown van zich af. Bovendien vinden we daarin verwijzingen terug naar Station Elf waarin griep, SARS en pandemieën hoofdthema’s waren. Het verband is minder expliciet dan met Het glazen hotel, maar dat haar boeken verbonden zijn met elkaar, maakt het lezen ervan des te interessanter.

Mandel gebruikt, zoals in voorgaande boeken, loepzuivere taal met treffende beschrijvingen en veelzeggende metaforen waar vertaalster Lucie Schaap geen afbreuk aan doet. Ze bouwt langzaam op en bewandelt meerdere zijweggetjes die niet noodzakelijk gerelateerd zijn aan de hoofdplot. Rond halfweg neemt het tempo toe en blijft de schrijfster beter gefocust op de kern van het verhaal. Met het tijdreizen en ideeën over computersimulaties brengt ze er een sciencefictionelement in. Dat kan bepaalde romanlezers afschrikken, wat niet nodig is want Mandel vermijdt nagenoeg alle kille technopraat en bekijkt de dilemma’s die bij tijdparadoxen horen op een warme en menselijke manier die iedereen aanspreekt. De verhaallijnen worden langzaam maar zeker slinks in elkaar geweven, en na de eindfase weet iedereen weer waarom Mandel zo’n succesvol auteur is.