Zoveel kleuren, zoveel identiteiten

Hoe zoek je naar een historisch verhaal dat niet in de geschiedenisboeken staat? Dat was de belangrijkste vraag die Liesbeth Smit in de ogen keek toen ze zich begon te verdiepen in de Surinaamse tak van haar stamboom. Ze wilde een aantal van deze mensen tot leven wekken, hun gezichten zien, hun leef- en werkomstandigheden leren kennen en liefst ook achterhalen hoe ze zich voelden. Omdat het over mensen ging die door hun overheid niet als volwaardige burgers werden gezien, waren de administratieve sporen bovendien uiterst mager of helemaal afwezig. Daarbij mochten tot slaaf gemaakten niet naar school en bleven dus ongeletterd. Bijgevolg kon je ook niet op zoek gaan naar brieven of dagboeken.

NOG MEER HINDERNISSEN
Logischerwijze start haar speurwerk dicht bij huis. Een bevriende genealoge, social mediacontacten en ontmoetingen met nazaten helpen haar op gang. Ondanks de familiewarmte die ze voelt, ervaart ze ook terughoudendheid. Het is dezelfde stilte die tussen haar en haar intussen overleden oma hing. Zo vroeg in het onderzoek kan ze die zwijgzaamheid niet duiden.

Toch vertrekt ze naar Suriname met een bijzonder referentiepunt: het koloniale huis aan de Waterkant in het hartje van Paramaribo waar haar voormoeder Bergina (geb.1828) huishoudster was en haar kinderen opvoedde. Was ze een concubine en hoefde ze daarom niet op de plantage te werken? Wellicht. Hadden haar kinderen verschillende vaders? Misschien.

NIEUWE WEG, NIEUWE KANSEN
Hoewel Bergina, die mogelijk tot de derde generatie slaaf gemaakten behoorde, van een onzichtbare afkomst is, opent zij heel wat ramen voor Liesbeth. Omdat zij, samen met haar kinderen, vijf jaar voor de afschaffing van de slavernij haar vrijheid kreeg, lag er een weg voor haar met meer kansen en een veel beter leven. De eerste onderwijzers duiken op in de Surinaamse tak van de stamboom.

Tegelijkertijd ontdekt Liesbeth welke gevoelige, frustrerende en levend gehouden herinneringen verband houden met de zwijgcultuur. De stilte loopt langs alle kleurlijnen van de samenleving. Bergina levert het bewijs dat je in de juiste omstandigheden snel de sociale ladder kon beklimmen. Met enige verbeelding zou je kunnen zeggen dat in de vermenging van het bloed een collaboratieaspect zit. Wil je dus in vrede met elkaar omgaan, dan bijt je best af en toe op je tong.

ZWEVERIG
Hoewel Liesbeth Smit de pijnpunten en de complexiteit van een volk helder neerzet, zullen een aantal lezers de wenkbrauwen fronsen bij haar er-is-meer-tussen-hemel-en-aarde houding. Ze maakt je deelgenoot van een nachtelijk visioen waarbij haar oma in de slaapkamer verschijnt. Als afgezwaaide katholiek vraag je je af of Bernadette Soubirous, die massa's licht gelovigen naar de Lourdes-grot lokt, een opvolgster gevonden heeft! Op een ander moment roepen flikkerende kamerlampen dezelfde irrationaliteit op. En alsof dat niet volstaat, wordt er ook nog een bezoek gebracht aan een medium.

VOOR ALTIJD GEKOLONISEERD
Welke schade de koloniale cultuur bij tal van generaties heeft aangericht, maken vooral de hedendaagse Surinamers duidelijk. Ze hebben gespleten, dolende zielen. Onder hun stilte zit het identiteitsverlies, het gemis van een eigen taal, een eigen godsdienst, een duidelijke afkomst. Achter het zwijgen van sommigen schuilt schaamte en boosheid over de kleur van hun onderdrukker die ze in de spiegel zien of in het gezicht van hun medeburgers. Anderen proberen de confrontatie met zichzelf uit de weg te gaan door te assimileren, Nederlandser te zijn dan de witte Nederlander. Dat de onzichtbare pijn, die in de geschiedenisboeken ontbreekt, nu heel wat tastbaarder is geworden, mag op het conto worden geschreven van deze volhardende researcher!
Lees meer op: https://inktkoelie.blogspot.com/