Omarmen doet geen pijn !

Het repatriantenkind Adriaan van Dis heeft zich altijd voor koloniale verhoudingen geïnteresseerd. Als zoon van een moeder die in een Japans concentratiekamp had gezeten en een vader die als krijgsgevangene aan een spoorweg op Sumatra had gewerkt, groeide hij op in een omgeving die hem en zijn familie als buitenbeentjes zag.

Sterker nog, de Hollanders keken neer op de Aziatische gewoonten en het ingekleurde taalgebruik. In de omgekeerde richting was de liefde even karig. Moeder van Dis had drie bruine meisjes uit een huwelijk met een intussen onthoofde Molukse KNIL-officier. In hun oren klonken de spotliedjes lang na: 'En de meisjes van Batavia zijn zwart. Pikzwart.' De koloniale wij-en-zij maatschappij leefde dus buiten het wingewest verder.

OGEN SLUITEN EN ONTKENNEN
Toch bevond de familie zich in een spagaat. Cultureel in hoofdzaak Aziatisch en politiek Hollands. Ook de tweede KNIL-soldaat, die samen met zijn gezin in de hel van de PTSS terecht was gekomen, bleef pal achter koningin en vaderland staan. Met Soekarno, de eerste Indonesische president, werd de spot gedreven. Pas veel later besefte Adriaan dat hij werd voorgelogen.

Op politiek en breed maatschappelijk vlak was liegen over de koloniale wantoestanden op de archipel trouwens heel gewoon. De grove schendingen van mensenrechten werden met een geruisloze borstel onder het tapijt geveegd. Bloedbaden, executies, slavenhandel, moordaanslagen van de inlichtingendiensten voor én na de Tweede Wereldoorlog... daar repte niemand over.

DE KOLONIE MEPT TERUG
Het heeft decennia geduurd voor gekleurde en witte stemmen het tapijt weghaalden. Sommigen deden dat iets eerder. In de loop van de 19de en 20ste eeuw beargumenteerden en deelden Indiase, Perzische, Bengaalse, Arabische... auteurs hun verontwaardiging over het geweld, de diefstal en de uitsluiting van Europese heersers. Zij hielden hun lezers de spiegel van eerdere, prestigieuzere eeuwen voor waarin hun thuisland dynamisch was en hun cultuur baanbrekend op het vlak van wetenschap en technologie. Maar de diverse kolonies meppen ook op een andere manier terug: hedendaagse kinderen van migranten of van tot slaaf gemaakte voorouders uiten hun woede in rap-teksten, in de Black Lives Matter beweging en in de Parijse banlieues.

Je zou hier ook het wereldwijd bekeken interview van Oprah Winfrey met Meghan Markle, de echtgenote van prins Harry, aan kunnen toevoegen. Imperium, huidskleur en twee proteststemmen kwamen daarin samen!

Tijdens de revisie van dit essay heeft Adriaan van Dis heel wat vloeken moeten schrappen! Engagement begint bij emoties! Door zich kritisch op te stellen tegenover het Indië-denken van zijn familie heeft hij een breuklijn gecreëerd tussen liegen en waarheid, tussen misplaatste trots en bescheidenheid, tussen arrogantie en respect. En dankzij zijn belezenheid en beschouwend talent breekt hij ook onze horizon open!

SAMEN VERDER
Hoe het verder moet met de mondige nazaten van de onderdrukten is een punt van zorg. Genoegdoening zal zich niet in euh... een vloek en een zucht in hun ziel nestelen! En officiële excuses zullen het verschil niet maken. Volgens deze kosmopolitische auteur moet de aanpassing van de witte burgers komen. Deze keer zal de wereld zich niet aan ons aanpassen. Of we er zin in hebben of niet, binnen vijfentwintig jaar zal een kwart van de Europese bevolking andere culturele wortels hebben. Er zal een nieuw maatschappelijk evenwicht moeten gevonden worden. Maar wie weet... misschien hebben we elkaar al eerder gevonden in een mondiaal protest tegen de teloorgang van de aarde!