Met een banneling aan de eettafel ! ★★★1/2

De kleinoden waarmee de hoogbejaarde vader van Evelien de Bruijn zich omringt, horen bij de schatkamer van zijn Indische jeugd: fotolijstjes met familieleden in de tropen, een kistje met zilverbeslag, een Chinees tafeltje, een wajangpop, een schaal met de Sumatraanse naam Palembang. Toch leven er in die schatkamer ook heel wat pijnlijke herinneringen. En het zijn net de slapende kwelduivels waarin zijn dochter Evelien geïnteresseerd is. Zij wil in de ziel van haar vader kijken en dit boek schrijven.

EEN MOEILIJK GESPREK
Hoewel hun dialoog door Indisch troosteten aangemoedigd wordt, verloopt hij eerder stug. Roelof wil lezen wat ze opschrijft, duikt geregeld weg voor zijn emoties en springt van de hak op de tak. Je zou kunnen zeggen dat zijn flashbacks en bijbehorende gevoelens over elkaar heen buitelen. Langzamerhand ontdooit hij en laat hij de verhalen los. Zo is er het gruwelijke lot van zijn eigen vader die hij na zijn twaalfde nooit meer terugzag.

Eveliens opa werd als krijgsgevangene in een Japans werkkamp op Flores geïnterneerd. In een omgeving vol sadistische repressie, honger, dysenterie en beri beri kon niemand lang overleven. De voormalige onderwijzer, ziekendrager en pacifist overlijdt in '43. Roel is een halve wees geworden.

NIEUWE MEESTERS, NIEUWE KAMPEN
Als de Japanners verslagen en vertrokken zijn, vullen de Indische - afhankelijk van het perspectief - extremisten of vrijheidsstrijders het machtsvacuüm in. De paramilitaire nationale jeugdorganisatie van de pemoeda's stopt de jongen in een mannenkamp waar hij zich in z'n uppie moet zien te redden. In deze ieder-voor-zich-wereld, en op een rantsoentje van rauwe sojabonen of rijst, kijkt Roel de dood in de ogen. Als hij uiteindelijk zijn moeder terugziet, zet ze hem op de boot naar Nederland waar, na de hongerwinter, niemand zit te wachten op een vluchteling uit de kolonie.

Maar Roel is een overlever. Hij wordt marineofficier en gaat op missie naar het laatste stukje kolonie: Nederlands-Nieuw-Guinea. 'Wilde Soekarno op z'n bek slaan!', klinkt het onverbloemd uit pa's mond. Die uitspraak is een prelude op het slothoofdstuk waarin bitterheid en boosheid zich uiten als 'een verbale stormram'. Het is de wrok van een verdrevene!

AFREKENING
Hoewel de wandaden van de koloniale oorlog ('45-'49) op het bord van de soldaten worden gelegd, houdt Roelof de Nederlandse regering er verantwoordelijk voor. Dat punt houdt steek! Toch bestaat er ook zoiets als 'eigen verantwoordelijkheid' en het idee dat je altijd een keuze hebt... hoe moeilijk ze ook is. Daar gaat hij helemaal aan voorbij. Op andere momenten wordt deze afrekening met de geschiedenis gevoed door zwakke excuses. Over het kolonialisme als geheel is hij mild. Dat hoorde bij de tijdgeest. En het land werd toch ook opgebouwd. Over de klassenmaatschappij, gebaseerd op door de overheid opgelegd klassenonderwijs, geen woord. En Soekarno, dat was toch ook een onderdrukker! Alsof de zonde van een ander de eigen fout uitwist.

Tijdens dit laatste interview krijgt Evelien geen stok meer tussen de deur. Opmerkingen die beginnen met 'Maar...', krijgen geen kans. De gal moet eruit! De inwoner van de kolonie voelt zich een slachtoffer, een niet gerespecteerde burger. Die frustratie maakt zijn betoog bij momenten irrationeel en wars van moraliteit. Dat zijn eigenschappen die bij een slachtofferrol horen!

EGODOCUMENT
Dit verhaal is in de eerste plaats van betekenis voor Evelien de Bruijn. De dochter leert haar vader kennen. Voor het brede publiek geldt dat het persoonlijke meestal de invoelbaarheid vergroot maar tegelijkertijd een subjectieve en/of onvolledige waarheid vertelt die een buitenstaander niet makkelijk kan doorprikken. Daarom is het nuttig voor lezers om het ingezoomde perspectief te combineren met het veelvoud van invalshoeken, interviews en feitenkennis van een onderzoeksjournalist. Hij zal niet tot conclusies komen die door emoties gedreven worden. Denk hierbij aan het standaardwerk 'Revolusi' van David van Reybrouck!
Lees meer op: https://inktkoelie.blogspot.com/