De teloorgang van het steppenland !

Net als journalist Jelle Brandt Corstius besloot auteur Tommy Wieringa om het Oekraïne-initiatief van collega Jaap Scholten te steunen. In de loop van 2023-24 vertrokken er vijf konvooien met allerlei hulpmiddelen naar legereenheden aan de frontlinie, terreinwagens incluis. Voor die laatste waren er bestuurders nodig.

'Konvooi' is geen rechtlijnig verhaal dat de kilometers op de teller van de auto volgt. Het maakt uitstapjes naar het dichtbije en verre verleden, naar de grote historische ontwikkelingen maar ook naar de research die de schrijver er voor eerdere boeken deed. En natuurlijk is er tijd om de afslag te nemen naar het provincieplaatsje Brody en de binnenplaats waar ooit het geboortehuis van Joseph Roth stond.

NIET WEGKIJKEN !
De meest aangrijpende passages gaan uiteraard over 'de geweldsdronken strafexpeditie tegen een ongehoorzaam kind', de storm van barbarij die het land en de zielen van de mensen in een ruïnelandschap deed veranderen.

Op die bladzijden schrijft het verhaal zichzelf. De woorden van commandanten en plattelanders behoeven geen uitleg, de beelden van dorpen, schuilplaatsen, militaire ziekenhuizen en begraafplaatsen kunnen integraal de wereld in gestuurd worden. Op het netvlies en in het oor van de lezer blijven getuigenissen hangen, herinneringen aan Russen die de dorpswinkel leegdronken, de biggetjes van de boer opaten, het vertrek van de Siberische Boerjaten die inboedels als oorlogsbuit meenamen. Maar ook het verhaal van de Russische soldaat die een vrouw in een schuilkelder hielp bevallen. En niet te vergeten 'de halve mannen', zoals Tommy Wieringa de geamputeerde soldatenlichamen noemt of de dove officier die zijn dochter nooit meer zal horen praten.

Ergens in het midden van deze stille aanklachten word je verrast door een gedurfde uitspraak van de auteur: 'De dood van een geliefd gebouw snijdt soms net zo door de ziel als die van een naaste'. Hoor ik mijzelf hier praten? Mag je dit hardop zeggen? En word je dan gebrandmerkt als harteloos?

AAN AFSCHUW GEEN GEBREK
Een rijk boek roept altijd associaties op in de geest van de lezers. Als je leest over de blikken van de heiligen op de pleisterkalk van hun verwoeste kerk in Loekashivka, kan er zomaar een iconische foto in je ooghoek verschijnen: 'de stenen man' die in ongeloof en verslagenheid neerkijkt op zijn in de as gelegde barokstad Dresden (febr. 1945).
(Bekijk de foto op mijn blog: https://inktkoelie.blogspot.com/2024/10/konvooi-tommy-wieringa-steppenland.html)

Een tweede associatie drong zich op bij het beeld van de drie opgehangen Russen die geweigerd hadden als kanonnenvoer te dienen. Samen met een mijnenveld onder hun voeten functioneerden zij als afschrikkingsmiddel voor potentiële vrijdenkers. Wie hun geknakte lichamen zag, had zich de gekruisigde slaven langs de Via Appia in het oude Rome kunnen voorstellen. Opstandigheid wordt afgestraft!

DE TAAL ALS PLEISTER
Zowel het konvooi als de vertelstem van Tommy Wieringa zijn als een bloeiende roos in de woestenij. Enkele voorbeelden van zijn trefzekere, melancholieke pen:
'Sommigen waren al oud toen de oorlog begon, anderen werden het in de loopgraven.'
'Helemaal terugkeren naar hun oude bestaan zullen de meeste overlevenden niet meer - hun ziel behoort nu het slagveld toe.'
'Niemand schildert de leegte van een ontzield gezicht zo goed als hij (de dood).'

'Konvooi' is een boek dat de lezer niet spaart. Dat hoeft ook niet. Stichting Protect Ukraine zal er wel bij varen! Aan cynisme kun je niet altijd ontsnappen...