Een te optimistische kijk op onze toekomstige aarde

Er komen steeds meer natuurrampen en ze volgen elkaar ook steeds sneller op. Dat is geen toeval, maar het directe resultaat van de klimaatverandering die veroorzaakt is door ons eigen toedoen. Steeds meer mensen staan er voor open om actie te ondernemen om de klimaatverandering een halt toe te roepen. Eric Holthaus stelt echter:

‘Klimaatverandering is niet het probleem, het is slechts het symptoom.'

Wat volgens hem nodig is, is een compleet andere toekomstige aarde. In zijn boek laat hij zien hoe onze wereld er dan uit zou komen te zien. Holthaus is meteoroloog en werkt als journalist voor The Correspondent. Het is zijn missie om de menselijke kant van de klimaatcrisis te laten zien, zodat iedereen voelt dat hij ook onderdeel uitmaakt van de oplossing voor dit probleem.

Zijn boek De toekomstige aarde is opgedeeld in twee delen. Het eerste deel bestaat uit een enkel hoofdstuk en laat zien wat de situatie nu is. Aan de hand van voorbeelden in Puerto Rico wordt duidelijk geïllustreerd dat er sprake is van nood, veroorzaakt door menselijk handelen. In het tweede deel laat Holthaus in drie hoofdstukken, die elk een decennium beschrijven, zijn toekomstbeeld voor de aarde zien.

Er wordt steeds gestart met een informatiedeel, waarin de lezer meer leert over natuurrampen die hebben plaatsgevonden, circulaire economie en aerosolen. Deze informatie is nodig om het toekomstbeeld dat daarna geschetst wordt, goed te kunnen volgen. Opvallend is dat het stuk erna, waarin Holthaus beschrijft hoe de wereld eruit zou kunnen komen te zien in respectievelijk 2030, 2040 en 2050, in de verleden tijd geschreven is. Dit wekt bijna de suggestie dat het beschrevene echt gebeurd is, terwijl het slechts speculaties van de auteur zijn.

Die speculaties zijn dan wel gebaseerd op analyses van wetenschappelijke onderzoeken en interviews. Holthaus heeft uitspraken en conclusies uit deze bronnen op natuurlijke wijze verweven in zijn toekomstverhaal. Hierdoor komt zijn pleidoor nog meer over als iets dat echt zou kunnen gebeuren; de lezer wordt overtuigd dat de wereld zo zou kunnen zijn.

Helaas wordt die overtuiging op meerdere momenten in het verhaal aan het wankelen gebracht. Dat komt doordat de toekomst soms te optimistisch voorgesteld wordt. Dat in 2030 fossiele brandstoffen bij wet verboden zijn is misschien nog net haalbaar, al moeten er dan wel spoedig grote aanpassingen aan het elektriciteitsnetwerk gemaakt worden om daadwerkelijk iedereen van stroom te kunnen voorzien. Holthaus verwacht echter ook dat in tien jaar tijd de hele mindset van de samenleving veranderd is. Zo schetst hij dit beeld:

'Al snel werd duidelijk dat we vliegreizen het beste helemaal konden laten schieten om solidair met elkaar te zijn, net zoals de hele wereld het tijdens de Tweede Wereldoorlog zonder suiker deed.'

Zijn toekomstvisie leunt zwaar op solidariteit en het omvergooien van het kapitalistische systeem. Hij stelt zich een wereld voor waarin iedereen gelijk is en men macht en bezit losgelaten heeft. Een mooi ideaalbeeld, maar het is niet waarschijnlijk dat dit in 2030 al bereikt zal zijn. Holthaus beseft daarentegen wel heel goed dat de aarde voorlopig zal blijven achteruitgaan, ook als we een geen CO²-uitstoot meer hebben en we wel een circulaire economie hebben opgebouwd. Zelfs met grote, ingrijpende veranderingen in de maatschappij is het probleem niet ineens opgelost.

In de epiloog krijgt de lezer nog een aantal oefeningen om met onverwerkte rouwgevoelens om te gaan, die zijn veroorzaakt door de klimaatverandering. Dit voelt voor de Nederlandse lezer wat overbodig en overdreven aan, al zal het in gebieden die getroffen zijn door natuurrampen wellicht wel een goede aanvulling zijn.

De toekomstige aarde geeft een interessante kijk op hoe onze aarde er de komende decennia uit zou kunnen zien als we met elkaar het huidige systeem omverwerpen. Het is een wereld waarin de aarde nog een kans heeft. Holthaus schetst een hoopvol beeld, maar wel een beeld dat iets te optimistisch lijkt om bewaarheid te kunnen worden.